|
|
Gifgas tijdens de Eerste
Wereldoorlog |
|
|
|
|
Inhoudsoverzicht
Inleiding
De eerste
Duitse pogingen om ‘gifgas’ te gebruiken
Gifgas - de
chemische oorlogvoering in de Eerste Wereldoorlog
Fritz Haber - De chemicus die gifgas
introduceerde in de Eerste Wereldoorlog
Misverstanden
over gifgas
'A Higher Form of Killing’. Een
uitspraak van Fritz Haber?
Afbeeldingen van slachtoffers van
mosterdgas uit de Eerste Wereldoorlog
Nederland en
de dreiging van chemische oorlogvoering 1918-1939
Het
Chemisch Wapenverdrag (1997) en de Eerste Wereldoorlog
Gifgas - De chemische
wetenschap voor oorlogsdoeleinden misbruikt
Het aantal
slachtoffers van de eerste gasaanvallen in april 1915
bij Ieper
The number of 80.000 British shell
shock victims, a rarely questioned number
Negentig
jaar geleden gebruikte Duitsland voor het eerst gifgas
Drie
artikelen over de erfenis aan gifgasgranaten na de
Eerste Wereldoorlog:
Gevaarlijke erfenis: gifgasgranaten gedumpt in de Noordzee
bij Knokke
De dood
wacht geduldig aan het Belgische strand
De gruwel van Houthulst |
|
 Inleiding
Het beruchte gifgas is een symbool geworden voor de
chemische verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog.
Sommigen auteurs beweren dat gifgas een humaan wapen
was, omdat gifgas zou uitschakelen, in plaats van doden,
waardoor de slachtoffers krijgsgevangen konden worden
gemaakt. Maar gifgas werd niet gebruikt omdat het
humaner was dan bommen, granaten en kogels. Het was een
nieuwe gruwel waaraan de frontsoldaat werd
blootgesteld in het ‘koor der verschrikking’ waaronder
de soldaat toch al zo te lijden had.
Meer nog dan bommen, granaten en kogels, symboliseerde
het gifgas de ontmenselijking van de oorlog. Het doodde
en verwondde verraderlijk, stil als een sluipmoordenaar,
volstrekt willekeurig en nooit snel en pijnloos. Het gas
vereiste bovendien beschermende kleding
en gasmaskers waardoor
soldaten veranderden in groteske beesten. Dat gasmasker
ontnam de soldaten daardoor hun laatste restje
individualiteit: mannen waren primitieve monsters
geworden. Het effect van gas was dan ook vooral groot op
het psychologische vlak. |
|
Gifgas - de chemische
verschrikking van de Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog is
misschien wel het meest berucht geworden vanwege het
gebruik van gifgas. Dat gifgas is een symbool geworden
voor de chemische verschrikkingen van de Eerste
Wereldoorlog.
Toch was de angst voor gifgas
overdreven.
In tegenstelling tot de vele verhalen die
hierover de ronde doen, eiste het gas, vergeleken met de
aantallen die in de jaren 1914-1918 normaal waren, naar
verhouding weinig slachtoffers.
Zie hiervoor:
The number of 80.000 British shell
shock victims, a rarely questioned number
Genoemde artikelen zijn van de hand van Leo van Bergen,
auteur van het bekende boek
'Zacht en eervol, lijden en
sterven in een Grote Oorlog'.
|
|
|
De eerste
Duitse pogingen om ‘gifgas’ te gebruiken
Duitse experimenten in 1914 en 1915 op
zoek naar de juiste manier van gifgasgebruik
Fritz Haber - De chemicus die gifgas introduceerde in de
Eerste Wereldoorlog
Fritz Haber (1868 – 1934) was een Duits chemicus die met
zijn onderzoek naar strijdgassen de gasoorlog introduceerde
in de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast is hij bekend als de
uitvinder van het Haber-Bosch proces
waarvoor hij in 1919 de Nobelprijs voor
chemie ontving.
Eric Wils bespreekt in dit artikel het leven van Fritz Haber en zijn
invloed op de ontwikkeling van de gifgasoorlog aan de Duitse
kant.
Het
OPCW-monument voor alle slachtoffers van chemische wapens -
Eric R.J. Wils
Koningin Beatrix onthulde op 9 mei 2007 een monument
voor alle slachtoffers van chemische wapens.
Dit gebeurde omdat het internationale Chemisch
Wapenverdrag tien jaar van kracht is en de ‘Organisation for
the Prohibition of Chemical Weapons’ (OPCW) tien jaar
bestaat.
Fritz Haber in het nieuws
- Eric R.J. Wils
Een reactie op de column van Prof. Dr. B. Smalhout: ‘Dr.
Fritz Haber crimineel genie’
(De Telegraaf - 10 februari 2007)
Misverstanden
over gifgas - Eric R.J. Wils
Op datgene wat de historicus Meidenbauer (auteur van
‘Lexicon van historische misverstanden’) in het stukje over
gifgas te berde brengt, kan nauwelijks het woord wetenschap
van toepassing zijn. In dit legt Eric Wils uit waarom hij
deze mening is toegedaan.
'A
Higher Form of Killing’. Een uitspraak van Fritz Haber?
Fritz Haber zou deze uitdrukking hebben gebruikt bij de
uitreiking van de Nobelprijs. Eric Wils toont aan dat
hiervoor geen bronnen te vinden zijn en dat dit de nawerking
lijkt te zijn van de Britse propagandamachine uit de Eerste
Wereldoorlog.
|
|
Afbeeldingen van
slachtoffers van mosterdgas uit de Eerste Wereldoorlog
Een bekende foto uit de Eerste
Wereldoorlog toont een rij Britse soldaten die het
slachtoffer zijn geworden van mosterdgas. Hetzelfde
onderwerp is te zien op het beroemde schilderij ‘Gassed’ van
John Singer Sargent. Beide afbeeldingen worden vrijwel
altijd in boeken of artikelen over de gasoorlog gebruikt om
aan te tonen hoe verschrikkelijk deze gasoorlog is geweest.
In dit artikel wordt ingegaan op de achtergrond van de foto
en het schilderij en wordt getracht enige relativering
aangaande deze verschrikkingen aan te brengen. |
|
Nederland en
de dreiging van chemische oorlogvoering 1918-1939
Chemische
oorlogvoering was na de Eerste Wereldoorlog wereldwijd een
belangrijk vraagstuk van oorlog en vrede. Pacifisten,
maar ook militaire historici, schetsten een apocalyptisch
toekomstbeeld van een totale oorlog waarin de
burgerbevolking het doelwit dreigde te worden van
terreurbombardementen met chemische wapens.
Dit schrikbeeld was tijdens het interbellum in Nederland
onderwerp van verhitte debatten en oplopende emoties. Ook
hier bereidde men zich, net als ander landen, voor op het gebruik van het gaswapen dat echter
tijdens de Tweede Wereldoorlog niet werd ingezet. |
|
Het Chemisch Wapenverdrag en de
Eerste Wereldoorlog
In 1997 werd het Chemisch
Wapenverdrag van kracht na meer dan 20 jaren
onderhandelen. Anno 2006 hebben
meer dan 175 staten zich aangesloten bij het verdrag. De
Organisation for
the Prohibition of Chemical Weapons
(OPCW),
gevestigd in Den Haag, dient de naleving van het
Chemisch Wapenverdrag te controleren.
In het verdrag wordt o.a. de vernietiging
van de bestaande
(oude) chemische wapens geregeld en hoe
de chemische industrie gecontroleerd wordt op het
gebruik van chemicaliën die voor chemische wapens kunnen
worden toegepast.
Ongeveer 200 inspecteurs
controleren de naleving van
het verdrag en rapporteren hierover aan de
Uitvoerende Raad van de OPCW.
|
|
Gifgas - De chemische
wetenschap voor oorlogsdoeleinden misbruikt
In de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog ontstond, ook
in Nederland, grote bezorgdheid over de ontwikkelingen in de
de toepassing van chemische strijdmiddelen. Deze
ontwikkelingen stuitten op veel verzet, dat vooral afkomstig
was uit de sociaal-democratische en pacifistische
arbeidersbeweging.
De hier gebruikte tekst is afkomstig
uit de brochure Stikgas – De chemische wetenschap voor
oorlogsdoeleinden misbruikt. Deze tekst biedt een
goed overzicht van de opvattingen die
over dit onderwerp rond 1924 leefden in de moderne
arbeidersbeweging.
|
|
Het aantal slachtoffers van de eerste
gasaanvallen in april 1915 bij Ieper
Op 22 april 1915 lanceerden de
Duitsers bij Ieper aan de noordkant van de saillant (Steenstrate-Langemark)
de eerste grote gasaanval met chloorgas op de daar gelegen
Franse troepen. Deze gebeurtenis
wordt algemeen beschouwd als het begin van de
chemische oorlogsvoering in de Eerste Wereldoorlog.
Bij de herdenking hiervan verscheen er in de Belgische krant De
Standaard van 22 april 2005 een kort bericht over dit
onderwerp onder de titel ‘Negentig jaar geleden gebruikte
Duitsland voor het eerst gifgas’ (zie
hieronder). Dit bericht (zie
hieronder) wordt in dit artikel van commentaar voorzien door
Eric Wils. |
|
The
number of 80.000 British shell shock victims, a
rarely questioned number
On 15 November 2004 Dr. Leo van
Bergen gave a lecture on shell-shock at a conference on
War as a Universal Trauma (20th Annual Meeting of the
International Society for Traumatic Stress Studies, New
Orleans 13-16 November 2004). Van Bergen points his
attention on the alleged 80.000 British shell-shock victims,
a constantly repeated but rarely questioned number. Van
Bergen however explains why in his view this number is build
on quicksand.
|
|
Negentig
jaar geleden gebruikte Duitsland voor het eerst gifgas
Artikel
uit de Belgische krant De
Standaard van 22 april 2005
|
|
Gifgasgranaten: gevaarlijke erfenis
uit de Eerste Wereldoorlog
Nog jaarlijks worden
in België gifgasgranaten uit de
Eerste Wereldoorlog gevonden. In het verleden werden deze
gevaarlijke granaten gedumpt voor de kust van Knokke. Lees
hierover het artikel:
Gevaarlijke erfenis: gifgasgranaten gedumpt in de Noordzee
bij Knokke
Naar aanleiding hiervan schreef journalist
Rob Ruggenberg
over de situatie bij Knokke een alarmerend artikel:
De dood wacht geduldig aan het Belgische strand.
Lees over dit onderwerp ook het artikel
over de laatste stand van zaken:
De Paardenmarkt - Een oude munitiestortplaats voor de
Belgische kust
DOVO - Dienst Opruiming en
Vernietiging Ontploffingstuigen
In het Belgische Houthulst is de
DOVO gevestigd. Dit is de Dienst Opruiming en
Vernietiging Ontploffingstuigen, zoals deze Belgische
defensie-eenheid officieel heet. Deze dienst
houdt zich bezig met het opruimen van ammunitie uit
de Eerste Wereldoorlog. Alleen al in
de streek rond Ieper komt elk jaar 200.000 tot 250.000 kilo
aan scherpe granaten aan de oppervlakte. Twintigduizend kilo
daarvan is ‘probleemmunitie’: gifgasgranaten met een
dodelijk strijdgas. Deze gifgasgranaten liggen
in Houthulst in de buitenlucht, wegroestend en
nauwelijks bewaakt. Lees
het artikel van Rob Ruggenberg:
De gruwel van Houthulst
Men is echter druk doende de problemen op te
lossen zoals o.a. blijkt uit onderstaand artikel uit Het
Nieuwsblad van Ronny Vanhooren van 22 april 2006:
Dovo krijgt nieuwe ontploffingskamer
Minister Flahaut komt ontmanteling inspecteren
HOUTHULST/ POELKAPELLE - Nog deze zomer beslist
de federale regering over de aankoop van een
nieuwe ontploffingskamer voor Dovo. Het gaat om
een investering van 16 miljoen euro. Dat
bevestigt federaal minister van Defensie André
Flahaut (PS), die gisteren op bezoek was in
Houthulst.
Elk jaar krijgen de Dovo-militairen in
Poelkapelle/Houthulst zo'n 150 tot 200 ton oude
munitie binnen'', zegt ingenieur Bart
Vanclooster. ,,Deze munitie dateert meestal uit
de Eerste Wereldoorlog. Om al dat gevaarlijk
oorlogstuig onschadelijk te maken, is er sinds
enkele jaren een doorgedreven
ontmantelingsprogramma bezig in het militair
domein van Poelkapelle/Houthulst.''
,,Tot nu toe is alle kleine munitie tot 7,7 cm
diameter onschadelijk gemaakt. Deze vernietiging
gebeurt in open veld als het gaat om louter
conventionele wapens. Bij chemische ladingen
gebeurt de vernietiging in een
ontmantelinginstallatie of in een
ontploffingskamer. Gans deze operatie gebeurt op
een veilige en milieuvriendelijke manier.''
,,Sinds 1998 zijn er al 11.000 oorlogstuigen
ontmanteld en vernietigd. Eind vorig jaar is
alle oude chemische munitie tot een diameter van
7,7 cm ontmanteld en vernietigd. Nu is het de
beurt aan de oude munitie met een diamater van
10,5 cm, 15 en 21 centimeter.''
Werkgelegenheid verzekerd
,,De afbouw van deze voorraad oude munitie zal
zo'n vier jaar duren. Daarvoor hebben we een
andere ontploffingskamer nodig, want de huidige
infrastructuur is niet geschikt. Daarom is er
een aanbestedingsprocedure lopende om een nieuw
systeem aan te kopen. Momenteel zijn een
Amerikaans en een Japans bedrijf kandidaat. Het
gaat hier om een investering van zestien miljoen
euro. De federale regering beslist nog voor de
zomervakantie'', weet Bart Vanclooster.
De werkgelegenheid in de kazerne van
Poelkapelle/Houthulst is verzekerd. Momenteel
werken er zo'n 140 militairen in deze kazerne.
Dovo telt met 120 het grootste aantal
manschappen. Het is de bedoeling om in de tweede
helft van dit jaar de nieuwe ontploffingskamer
te plaatsen.
(Bron: Ronny Vanhooren - Het Nieuwsblad - 22
april - 2006)
 Wie meer wil
weten over de ontwikkelingen bij de Dovo kan de
website raadplegen van de Belgische krant
Het Nieuwsblad
en in het zoekvenster
rechtsboven invullen: Dovo. Ook de zoekterm gifgas levert vele
artikelen. |
|
|
|
All photos are taken from my private collection books,
picture postcards and
from the public domain of internet. Any use of copyrighted images is accidental, and any such material will be promptly removed from this site upon notification from the copyright
holder.
|
|
|
