Het Duitse thuisfront 1914 -1918 De invloed van de Eerste Wereldoorlog op de burgerbevolking van Duitsland door Jaap Kerkhoven (1923 -2005) [1]

'Schlangestehen': een menigte staat in de rij voor een slagerij waar vleesrantsoenen te koop zijn.

Dit artikel laat zien wat de zwakke kanten waren van de sterke Duitse staat in 1914. Daar kwam, kort na het uitbreken van de oorlog, ook nog een geallieerde blokkade bij. De gevolgen waren rampzalig voor de Duitse burgerbevolking die bij de wapenstilstand op 11 november 1918 volkomen uitgeput was. De blokkade zou evenwel nog aanhouden tot eind maart 1919 met alle gevolgen van dien.

Duitsland 1871 - 1914 Duitsland was rond 1900 het economisch centrum van Europa en kende de hoogste materiële welvaart van van het continent.  Om die hoge levensstandaard te kunnen handhaven moest Duitsland echter op grote schaal voedsel en grondstoffen importeren. Een eventuele oorlog zou daarom maar kort mogen duren om te voorkomen dat er grote tekorten zouden ontstaan die een overwinning onmogelijk maakten en de burgerbevolking honger en gebrek zouden bezorgen. Het Duitse thuisfront tijdens de Eerste Wereldoorlog Al in oktober 1914 stelden de geallieerden een economische blokkade in tegen Duitsland. Toen ook nog bleek dat de oorlog niet kort zou duren ging Duitsland over op rantsoenering van de eerste levensbehoeften. Al in het tweede oorlogsjaar ontstonden echter grote tekorten aan kunstmest, krachtvoer, steenkolen en arbeidskrachten voor de industrie. Deze tekorten zouden tijdens de oorlogsjaren nooit meer worden aangevuld.  Toen op 11 november 1918 de wapenstilstand getekend werd, was de Duitse burgerbevolking verloederd en volkomen uitgeput. Het dagelijks leven in Duitsland na november 1918 Nadat het Duitse leger was gedemobiliseerd bleef de blokkade gehandhaafd. Britse en Amerikaanse legerartsen waarschuwden echter ernstig tegen voortzetting van de blokkade vanwege de ontberingen voor de opgroeiende Duitse jeugd. Onder druk van de publieke opinie werd eind maart 1919 de blokkade opgeheven. De Duitsers trokken wel degelijk lessen uit deze ervaringen. Vanaf 1933 ontstond een sterk Duits streven naar autarkie dat zich richtte op Oost-Europa maar men maakte dezelfde fouten als voor de Eerste Wereldoorlog wat, gevoegd bij de geallieerde luchtbombardementen, opnieuw uit zou lopen op een nederlaag.

[1]Jaap Kerkhoven (1923 - 2005) Jaap Kerkhoven werd op 19 december 1923 te Utrecht geboren als zoon van een kandidaat-notaris. Zijn jeugd bracht hij door in Terborg en Bloemendaal. Na het staatsexamen gymnasium trok Jaap naar Utrecht om daar geschiedenis te studeren. In 1955 studeerde hij af en begon zijn loopbaan in Leiden bij het Legermuseum. Daar verbleef hij twee jaar en werkte vervolgens in Terneuzen in het onderwijs en het archiefwezen. In 1964 keerde hij terug naar het Legermuseum, waar hij de eerste wetenschappelijke medewerker werd. Op de scholen, waar hij het vak geschiedenis doceerde, vertelde hij zijn leerlingen altijd dat 1923 een heel bijzonder jaar was: ‘In januari-februari 1923 bezetten de Fransen en de Belgen het Ruhrgebied, op 9 november 1923 ondernam Hitler een revolutiepoging en op 19 december 1923 werd uw docent geboren’. Het kan eigenlijk geen toeval zijn dat zijn overlijden op 4 mei 2005 plaatsvond. Die datum is ook een historische markering: de herdenking voor de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Jaap Kerkhoven overleed te Groningen op 4 mei 2005.

Vergelijkende cijfers voor Duitsland voor de jaren 1913 en 1918 Invoervermindering Krachtvoer voor dierlijke consumptie Dierlijke vetten voor menselijke consumptie Invoeroverschot 5.180.000 ton Invoeroverschot 161.638 ton Invoeroverschot 59.000 ton Invoeroverschot 5.181 ton Invoeroverschot 41.000 ton Invoeroverschot 1.928 ton Afname van de oogsten en melkgiften   Tarwe Haver Aardappelen 1913 4.418.000 ton 9.504.000 ton 52.855.000 ton 1918 2.458.000 ton 4.681.000 ton 29.470.000 ton   Suikerbieten Melk   1913 16.8777.000 ton 24 miljard liter   1918 9.884.000 ton 9 miljard liter   Vredesgemiddelden en oorlogsrantsoenen   Brood Vlees Vet 1913 320 gram per dag 1.050 gram per week 60-75 gram per dag 1918   160 gram per dag (toevoegingen 30%) 135 gram per week (inclusief been) 7 gram per dag     Eiwitten Calorieën   1913 60 gram per dag 3.000 cal. per dag   1918 30 gram per dag 1.000 cal. per dag   Gemiddelde gewichtsverminderingen   Duitser Varken Rund 1913 60 kilo 85 kilo 250 kilo 1918 49 kilo 65 kilo 145 kilo Toename van de sterfte onder de Duitse bevolking (1913 = basisjaar = 100%) (Militaire verliezen niet meegerekend)   0 - 1 jaar 1 - 5 jaar 5 - 15 jaar 1913 100% 100% 100% 1918 152% 149% 155%   15 - 48 jaar 48 - 60 jaar 60 - 70 jaar 1913 100% 100% 100% 1918 144% 131% 133%   boven 70 jaar     1913 100%     1918 141%

▬  © 2007 - De auteursrechten van bovenstaand artikel berusten bij de nabestaanden van de auteur.  Voor gehele of gedeeltelijke overname is dan ook uitdrukkelijk hun toestemming vereist. Dit artikel is eerder geplaatst in Opgediept Verleden II (1992) - Uitgave met lezingen gehouden voor de Western front Associatie Nederland.