Stond voor ons in 2003 een bezoek aan de stranden van Normandië centraal, dit jaar hebben gekozen om de Eerste Wereldoorlog [La Grande Guerre] als onderwerp te nemen. Eén van ons kende Menno Wielinga, die op dit gebied een expert is. We waren en zijn nog steeds onder de indruk van zijn kennis en de hoeveelheid materiaal, die hij hierover heeft verzameld. Op onze vraag, waar onze start moest zijn, zei hij: ‘Verdun’. Zo togen we tijdens de Hemelvaart vakantie naar Verdun waar we op de camping twee mobile homes hadden gehuurd. Dat werd onze uitvalsbasis voor een drietal gezellige en leerzame dagen.
Eerste
dag - bezoek aan de rechter Maasoever
Route: Verdun – Bras-sur-Meuse – Vacherauville – Bois de Caures – Ville-devant-Chaumont – Azannes (Duitse begraafplaats) – Ornes – Fort Douamont met Memorial de Fleury – Ossuarium
Douamont – (eventueel gecombineerd met een bezoek aan de andere monumenten in de directe omgeving) – Verdun
We verlaten Verdun en gaan naar het noorden totdat we bij Vacherauville rechts af slaan. We zijn in het Bois des Caures en komen hier het monument van kolonel Driant tegen. Hij verzette zich heftig tegen het Duits offensief in 1916, maar tevergeefs. Even verderop in het bos werd hij, op de plek waar hij destijds stierf, door de Duitsers begraven. We zien om ons heen geen vlak terrein, maar overal grote en diepe kuilen/kraters, die veroorzaakt zijn door voortdurende bombardementen. Het is een gegeven voor de komende dagen.
Via Ville-devant-Chaumont rijden we naar Azannes. Even voorbij deze plaats bevindt zich een groot Duits kerkhof. We komen veel kerkhoven tegen in deze dagen, maar deze maakt indruk door zijn ligging. Op de helling van een heuvel, met uitzicht over het strijdtoneel liggen hier de
gesneuvelden. Anders dan bij de Amerikanen liggen ze hier in viertallen begraven.
Onze volgend halteplaats is Ornes, maar voordat we zover zijn, drinken we in Gremily een kopje koffie. Veel terrassen vinden we niet langs de route en het is daarom raadzaam van de sporadische cafés gebruik te maken.
Aangekomen in Ornes, maken we kennis met de – voor ons - vreemde gewoonte van de Fransen om overal en alom te picknicken. Ornes is een
'Village détruit, mort pour La France'. Er is helemaal niets van overgebleven op een stukje van de kerk na.
En uitgerekend daar zit een tweetal Franse families uitgebreid aan de maaltijd!
We vervolgen onze weg en gaan naar Fort Douaumont. Niemand hoeft bang te zijn de weg kwijt te raken. In dit gebied is alles goed ‘bewegwijzerd’. Wij volgen de borden naar fort Douaumont. Buiten waren op dat moment de temperaturen zeer aangenaam, maar binnen moet men toch rekenen op lagere waarden. Somber, vochtig, donker zijn karakteristieke woorden voor dit
fort.
Dicht in de buurt staat het grote Ossuarium van Verdun. Onderin bevinden zich de skeletten [knekels] van 130.000 omgekomen vermiste Franse en Duitse soldaten. In het museum zien we een film, die we in het Nederlands kunnen volgen. Voor het ossuarium zien we een groot Frans kerkhof, hier ligt slechts een klein
aantal [15.000] van de Franse doden.
Tweede
dag - bezoek aan de linker Maasoever
Route: Verdun – Bras-sur-Meuse – Chatancourt – Le Mort Homme en/of Côte 304 – Montfaucon – Romagne sous Montfaucon –
Romagne sous Montfaucon + bezoek aan het Museum Romagne
14-18 te Romagne sous Montfoucon – 2 Rue de l’Andon (zie
ook:
www.romagne14-18.com) – Varenne-en-Argonne – Vauquois – Verdun
Evenals de vorige dag gaan we noordwaarts. Bij Bras-sur-Meuse slaan we linksaf en rijden door het gebied waar destijds veel Amerikaanse soldaten ingezet zijn om het einde van de oorlog te bespoedigen. We gaan naar Le Mort-Homme en
Côte 304, twee heuvels waarop destijds gruwelijke gevechten hebben plaatsgevonden. Nu zijn er monumenten, wandelpaden en talloze kraters van artilleriebeschietingen.
Verderop ligt Montfaucon. Boven op de heuvel staat het Mémorial Américain, een
50 meter hoge Dorische zuil met daar bovenop een Statue of Liberty.
Er is daar tegenwoordig ook een informatiekiosk met
toiletten. Het oorspronkelijke dorp dat in de oorlog bijna
volledig is verwoest, ligt vlak achter het Mémorial.
Het is een van de 'villages détruits' die als monument worden
beschouwd. Er liggen daar nog ruines en er staan nog resten
van de oude kerk. Op het daarnaast gelegen kerkhof staat een
oorlogsmonument Aux enfants de Montfoucon mort pour la
Patrie.
Daarna ook een bezoek gebracht aan het werkelijk
schitterende Museum Romagne 14-18 te Romagne sous Montfoucon
– 2 Rue de l’Andon van Jean-Paul de Vries die op
verzoek ook wandelingen organiseert in de directe omgeving. (Zie
voor openingstijden van het museum en de Sandwicherie:
www.romagne14-18.com).
In Romagne-sous-Montfaucon ligt ook het grootste Amerikaanse kerkhof
van Europa. Hier liggen 14.246 Amerikanen begraven van wie
de meeste gesneuveld zijn tijdens het Meuse-Argonnen
offensief in 1918. Het geheel ziet er strak en zeer goed onderhouden uit. Wat ons opviel was het geringe aantal bezoekers op dat moment. Bij ons bezoek vorig jaar aan het Amerikaanse kerkhof van Colleville aan het Normandische strand van Omaha was een groot aantal bezoekers een in ’t oog springende kenmerk.
Door het beboste en heuvelachtige terrein van de Argonne togen we naar Varenne-en-Argonne.
Hier staat het enorme klassiek uitgevoerde Pennsylvania
Memorial ter nagedachtenis aan de gevallen Amerikanen. Er is
parkeerruimte voldoende naast het monument. Even verderop is een klein museum, waarin een onderdeel van WO1 centraal staat. Wij arriveerden tussen de middag op een tijdstip dat dit museum gesloten was. Bovendien zag ’t er niet geweldig uit en daarom besloten we maar direct door te gaan naar Vauquois.
Onderaan de parkeerplaats bij
Vauquois heb je geen idee, wat je te wachten staat. De verrassing is daarom des te groter. Geweldige diepe kraters laten nog steeds duidelijke sporen van de oorlog zien. Bovendien is men bezig een groot gedeelte van
het ondergrondse gangenstelsel weer in de oorspronkelijke staat te herstellen.
We willen graag naar beneden, maar een gids stuurt ons weg. Verdorie, hadden we nu maar een telefonische afspraak gemaakt om hier een rondleiding te krijgen. Onze emailberichten had men niet ontvangen. Toch krijgen we een duidelijk beeld van
de strijd, die zich hier destijds heeft afgespeeld.
Derde
dag - bezoek strijdtoneel ten zuiden van Verdun
Route: Verdun – Haudiomont – Les Eparges – Dommartin – Tranchée de la Colonne – Hattonchâtel – Butte de Montsec – Marbotte [Bois Brulé] – Ailly sur Meuse [Bois dÁilly - Tranché de la Soif] – St. Mihiel – Fort Troyon – Voie Sacrée – Verdun
We rijden nu naar ’t westen, richting Haudiomont en van daaruit naar ’t zuiden naar Les Eparges. Hier is destijds hevig gevochten. Nauwelijks voor te stellen op zo’n zonnige dag als vandaag. We bezoeken een Frans kerkhof. Bovenop de heuvel staat een monument en overal vinden we langzaam dichtslibbende resten van loopgraven en kraters.
Via Dommartin bereiken we de Tranchée de Colonne. Dit is geen loopgraaf, maar een kaarsrechte weg, die ons naar Hattonchâtel voert en is aangelegd door Lodewijk XVI. In de bossen langs weerskanten van deze weg is te zien hoe hevig er
is gevochten tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Via de D908 rijden we naar de Butte de Montsec. Van veraf zien we ons volgende doel al liggen. Het is een duidelijk in ’t oog vallend Amerikaans monument, bovendien erg monumentaal. Rondom dit monument hebben we een fantastisch uitzicht over een vredig landschap.
Vervolgens via Aprémont naar Marbotte. In ’t nabijgelegen Bois Brulé zien we nog duidelijke resten van Duitse en Franse loopgraven en het verschil daartussen. De eerste hebben duidelijk de tand des tijds doorstaan en zijn uitgevoerd in beton. De Franse daarentegen zijn voor een groot gedeelte
dichtgegroeid. We zien dat men bezig is deze te restaureren. Hier en daar liggen nog resten
uit een ver verleden, een half vergaan etensbakje, conservenblikjes, ijzeren haken, etc.
Via Ailly sur Meuse gaan we omhoog naar het Bois d’Ailly. Hier bevindt zich de Tranchée de la Soif. Het blijkt een indrukwekkend loopgraafsysteem te bevatten, voorzien van veel bunkers, begroeid maar verder in oorspronkelijke staat. Langzamerhand krijgen we in de gaten wat zich hier in 14-18 heeft afgespeeld.
We zijn al een eind in de middag als we ons beraden op het volgende doel. Gaan we terug via de Voie Sacrée, de levensader die Verdun in 1916 in leven hield of bezoeken we eerst nog Fort Troyon, dat aan de weg St. Mihiel
- Verdun ligt net buiten Troyon. We kiezen voor het laatste. Als we hier aankomen zien we nog enige restanten van een fort.
Zullen we hier wel naar binnen gaan? Ja, en het blijkt toch de grootste verrassing van deze dagen te zijn. Het fort is voor een deel gerestaureerd door enthousiaste vrijwilligers en ze dragen dat ook uit in hun rondleiding, die niet
één maar bijna twee uren duurde! Alhoewel de gids alleen maar Frans sprak, probeerde hij ons toch ons op diverse manieren duidelijk de geschiedenis van het fort in relatie met WO1 uit te leggen!
Verdun, een indrukwekkend uitgangspunt voor een kennismaking met de Eerste Wereldoorlog.
|
