naar homepage


Het IJzerpanorama

De geschiedenis van het IJzerpanorama (het Panorama van de IJzerslag /
Panorama de la Bataille de l‘Yzer) geschilderd door Alfred Bastien (1873 - 1955)


Alfred Bastien - Ypres (1915)
Uitgegeven ansichtkaart ten behoeve van het Asiles des soldats invalides belges.

Inhoudsoverzicht
Korte levensbeschrijving van Alfred Bastien (1873 – 1955)
De geschiedenis van het IJzerpanorama tussen 1918 en 1980

Fragmenten van het  IJzerpanoramma
Inleiding
Fragment 1 - Sint Maartenskathedraal in Ieper met colonne Duitse krijgsgevangenen
Fragment 2 - De duinen van Nieuwpoort met Belgische ambulance
Fragment 3 - De monding van de rivier de IJzer
Fragment 4 - De sluizen van Nieuwpoort en de aankomst van Franse troepen
Fragment 5 - De bruggen van Nieuwpoort
Fragment 6 - Tervaete: de overstroomde polder
Fragment 7 - De IJzer en de meelmolen te Diksmuide
Fragment 8 - De brand van de Hallen op de Grote Markt van Ieper
De voorgrond (het faux-terrain) bij het IJzerpanorama

 Het IJzerpanorama van Alfred Bastien
NB. Het IJzerpanorama is afgebeeld aan de hand van reproducties van ansichtkaarten, die in mapjes werden verkocht als souvenir tijdens de tentoonstellingen in Brussel en Oostende. De kwaliteit van deze kaarten laat helaas niet toe dat bij de reproductie van de kaarten onderling dezelfde kleuren te zien zijn. Dat is vooral betreurenswaardig en storend bij het tonen van het complete panorama. Excuses daarvoor - Menno Wielinga

  Inleiding
Al in 1914 werden er plannen gemaakt om een groot oorlogspanorama te schilderen. Pas na de wapenstilstand in november 1918 werd het werk ter hand genomen. In 1921 was het enorme doek (14 meter hoog en 115 meter lang) gereed. Tot 1926 werd het tentoongesteld in Brussel. Daarna verhuisde het IJzerpanorama naar een nieuw panoramagebouw in Oostende.

In 1950 werd het doek, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd was geraakt, overgedragen aan het Legermuseum te Brussel. Daar werd het provisorisch gerestaureerd en was het tot in 1980 te zien. Het ligt nu opgeborgen in het depot van het museum. Gebleken is dat restauratie en passende nieuwe huisvesting thans onbetaalbaar zijn geworden. Gevreesd moet dan ook worden dat het IJzerpanorama nooit meer te zien zal zijn.

NB. De fragmenten van het panorama zijn afgebeeld aan de hand van reproducties van ansichtkaarten die in mapjes werden verkocht als souvenir tijdens de tentoonstellingen in Brussel en Oostende. De kwaliteit van deze kaarten laat helaas niet toe dat bij de reproductie van de kaarten onderling dezelfde kleuren te zien zijn.



  Fragment 1 - Sint Maartenskathedraal in Ieper - colonne Duitse krijgsgevangenen
De Sint Maartenskathedraal in Ieper (links) is hier weergegeven omdat er een aansluiting moet zijn met fragment 8. Strikt genomen is het IJzerpanorama geen panorama. De voorstelling kan immers in werkelijkheid niet uit één centraal punt in een volledige cirkel Nieuwpoort en Ieper met elkaar verbinden. Eigenlijk begint het doek met een colonne Duitse krijgsgevangenen in de duinen van Nieuwpoort. Die gevangenen worden begeleid door enkele Franse (Marokkaanse) Spahi's. In de duinen ligt een Duits vliegtuig dat is neergestort. Aan de horizon liggen De Panne en Kokzijde.



 Fragment 2 - De duinen van Nieuwpoort en een Belgische ambulance
Bij een kapotgeschoten tramstation is een verbandplaats ingericht. Belgische en Franse gewonden worden binnengebracht met ambulancekarren en krijgen eerste hulp in de open lucht. Voor dit gebouwtje is koningin Elisabeth afgebeeld die vergezeld wordt door twee officieren.



  Fragment 3 - De monding van de rivier de IJzer
Hier zien we wrakken en kapotgeschoten havenwerktuigen waardoor de verwoestingen worden gesymboliseerd. Bij een achtergelaten ambulancekar liggen twee dode paarden in een plas bloed. Aan de voorzijde (de linkeroever van de IJzer) liggen de eerste loopgraven haastig ingerichte loopgraven met een borstwering die bestaat uit zandzakken. Ze worden bemand door Franse soldaten van de 42ste Infanterie Regiment. Belgische gewonden keren via de passerelle Mantel terug van. de strijd rond Lombardzijde. Deze passerelle (een smalle houten loopbrug) verbindt de linker- met de rechteroever en is één van drie toegangen tot het bruggenhoofd, dat de Belgische en Franse troepen in oktober en november 1914 hadden uitgebouwd op de rechteroever van de IJzer. In de duinen van Lombardzijde staan deze troepen tegenover de Duitsers.



  Fragment 4 - De sluizen van Nieuwpoort en de aankomst van Franse troepen
Dit fragment is (samen met fragment 5) een van de hoofdelementen van het panorama. Ze tonen de gevechten rond de sluizen van Nieuwpoort. Deze sluizen bleken van groot belang voor de Geallieerden, omdat van daaruit de polders onder water werden gezet.



 Fragment 5 - De bruggen van Nieuwpoort
Centraal op dit fragment staat een groot wit gebouw, dicht bij de brug over de IJzer. Belgische infanteristen trekken op over de brug. Er zijn twee batterijen met 75mm-kanonnen afgebeeld. Een staat nog te vuren - de andere trekt zich terug. Rechts-midden, langs de rivier, komen Franse troepen van de 81-ste Territoriale Divisie aangemarcheerd. Het brandende huis is het Cabaret Lobbestal.



  Fragment 6 - Tervaete: de overstroomde polder
Dit fragment laat de strijd om de Tervaetebocht zien. In de nacht van 21 op 22 oktober 1914 slaagden de Duitsers erin een noodbrug over de IJzer aan te leggen. De dagen daarna werd hier verwoed slag geleverd door de Belgische soldaten van het 2de en 4de Linieregiment. De situatie werd gered door de beginnende overstroming (= inundatie) van de polder. Belgische infanteristen begeven zich naar de strijd. Op de voorgrond staan twee Algerijnse tirailleurs (met rode muts), die deel uitmaken van de Franse koloniale troepen.



  Fragment 7 - De IJzer en de meelmolen te Diksmuide
In dit fragment staan centraal de puinhopen van de meelfabriek in Diksmuide (de bekende Minoterie) aan de overkant van de IJzer. De loopgraven zijn bezet door Belgische infanteristen en Senegalezen. Het zijn op dit fragment vooral de Franse fusiliers marins die hier, links van de boerderij, worden getoond. Zij boden rond Diksmuide heroïsch tegenstand tegen de oprukkende Duitsers. Zij zijn herkenbaar aan hun ronde marinemuts met de rode pompon.



  Fragment 8 - De brand van de Hallen op de Grote Markt van Ieper
Het laatste fragment toont een indrukwekkende beeld van de Grote Markt van Ieper dat gedomineerd wordt door de brandende Hallen en de St.-Maartenskathedraal, zoals zij op 22 november 1914 verwoest werden door de Duitse artillerie. Over de markt trekt een Britse artilleriecolonne naar het front. Tussen de puinhopen is een eerste hulppost ingericht.
De burgerbevolking is samengestroomd om de stad te ontvluchten. Twee ossen staan bij het dode lichaam van hun begeleider. De weergave van de brand en de donkere rookwolken zijn zeer dramatisch. De weerschijn van de vlammen op de natte vlakte van de Grote Markt verhoogt het effect. Het voorplan versterkt ook nog de indruk van verwoesting. Via een enorme hoop balken en puin wordt dit fragment weer verbonden met fragment 1, de duinenscène waarmee het panorama begon.



  De voorgrond (het faux-terrain) was bij het IJzerpanorama opgevuld met (echte) struiken en hoog opgeschoten gras en riet. Gedeelten van de loopgraven werden opgebouwd uit echte zandzakken. Daartussen stonden enkele uitgezaagde figuren opgesteld (zoals de Franse fusilier marin die een Belgische infanterist te drinken geeft, twee Algerijnse tirailleurs, enkele dode paarden) en overal lagen attributen verspreid als zandzakken, karrenwielen, munitiemanden, een mitrailleur, een kanon. Deze voorwerpen (136 in totaal) waren door het Koninklijk Legermuseum in bruikleen gegeven.

All photos on this site are taken from my private collection books, picture postcards and from the public domain of internet. Any use of copyrighted images is accidental, and any such material will be promptly removed from this site upon notification from the copyright holder.  

  naar homepage


 
 eXTReMe Tracker