naar homepage





Nieuwe boeken over de Eerste Wereldoorlog


Wist u dat .....
wetenswaardigheden over de Eerste Wereldoorlog

I don't know what is to be done... this isn't war.
Lord Kitchener over de loopgravenoorlog in gesprek met Sir Edward Grey.

Naar schatting 30 procent van de projectielen die tijdens de Eerste Wereldoorlog werden afgevuurd, kwamen toen niet tot ontploffing. Als gevolg daarvan wordt in West-Vlaanderen jaarlijks ongeveer 250 ton niet-ontplofte munitie teruggevonden.
(bron:www.knak.be van 7-11-08)
In de Eerste Wereldoorlog werden maden van de blauwgroene bromvlieg (luciala sericata) gebruikt om rottend mensenvlees rond wonden weg te vreten. Als de patiënt begon te kermen, was de wond schoon genoeg en werden de maden verwijderd. In sommige landen wordt deze methode nog steeds toegepast, maar dan wel met steriele maden. Bron: AD 21-08-2008

Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog waren 9 van de 10 mannen direct bij de strijd betrokken. In 1914 waren dat nog maar 1 op de 5. Creveld-Evolutie-58

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werden op het Britse eilandenrijk alle wegwijzers verwijderd omdat ze de Duitse troepen bij een eventuele inval konden helpen de weg te vinden.  Creveld-Evolutie-52

In de periode 1914-1918 was de totale vliegtuigproductie van Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland samen circa 150.000 stuks. Creveld-Evolutie-91

De landen
Duitsland, Oostenrijk, Bulgarije, Hongarije en Turkije mochten niet deelnemen aan de Olympische Spelen die in 1920 in Antwerpen werden gehouden vanwege hun aandeel in de Eerste Wereldoorlog.

De benaming Eerste Wereldoorlog werd voor het eerst gebruikt door Sir Charles Repington in zijn boek The First World War 1914-18. Dit boek verscheen in 1920.
Hij voorspelde hierin dat de Eerste Wereldoorlog een tweede wereldoorlog zou uitlokken. Repington was tijdens WOI militair correspondent van The Times.

Berekend is dat Duitsland in 1914 36 miljoen mark per dag moest uitgeven om de oorlog te kunnen voeren, een bedrag dat in 1918 was opgelopen tot 146 miljoen mark per dag. De oorlog van 1870-1871 kostte dat land 7 miljoen mark per dag. Hoewel volstrekt onvergelijkbaar: de oorlog in Irak kost per dag 430 miljoen dollar.

De beursgenoteerde Amerikaanse golfclubfabrikant Callaway geeft $100 aan benzine cadeau bij aankoop van de Big Bertha driver, de grote golfclub die vernoemd is naar het befaamde Duitse kanon uit de Eerste Wereldoorlog. De Big Bertha driver kost $529.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wist het Nederlandse leger de greep op de Nederlandse samenleving te verstevigen. ‘Aan het einde van de oorlog stond driekwart van het Nederlands grondgebied onder militair gezag’. (Oratie prof. Wim Klinkert.)

De laatste jaren ondervindt de Nederlandse aardappelteelt opnieuw veel schade van de Coloradokever. Vooral de vraatzuchtige larven hiervan kunnen grote vernielingen aanrichten. De Coloradokever is vermoedelijk in de Eerste Wereldoorlog door militaire transporten vanuit Amerika via Frankrijk naar Europa overgebracht.

Tijdens de Eerste
Wereldoorlog was het in de provincie Zeeland gebruikelijk de Nederlandse vlag uit de toren te laten wapperen. Dat moest Britse en Duitse vliegers eraan herinneren dat ze zich boven neutraal grondgebied bevonden. Dat hielp niet altijd, zoals bleek uit een bombardement op Zierikzee in 1917 met doden en grote schade tot gevolg.

Cort van der Linden (de minister-president die het neutrale Nederland door de Eerste Wereldoorlog loodste en om die reden wel 'Nederlands beste premier ooit' wordt genoemd) werd door zijn Engelse critici 'Caught unter den Linden' genoemd vanwege zijn vermeend pro-Duitse houding.

Over de betekenis van het woord 'poilu'. De Franse soldaat werd tijdens de Eerste Wereldoorlog ‘poilu’ genoemd. Het woord ‘poilu’ staat voor behaard of harig maar hiermee wordt niet het baardgroei bedoeld die ontstaat als het gevolg van niet kunnen scheren in de voorste linies. Het woord ‘poilu’ is het militaire plat-Frans voor een flink bos schaamhaar dat symbool staat voor echte mannelijkheid.
Het woord werd al in het leger van Napoleon gebruikt om aan te duiden dat het een soldaat met lef betrof: 'un soldat poilu' was een dappere, moedige kerel. ‘Poilu’ staat dus liefkozend voor een echte kerel, een mannetjesputter!


Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden in Engeland soldatenkoppen van papier-mâché gemaakt om sluipschutters (‘snipers’) te misleiden. Deze koppen werden bovenop de loopgraven geplaatst en uit de inslag van de kogel kon men dan de positie van de sluipschutter vaststellen. Om het allemaal nog echter te laten lijken kreeg zo’n kop een brandende sigaret in de mond geplaatst. Deze werd door een soldaat in de loopgraaf brandend gehouden via een buisje.

In Frankrijk zijn in de Eerste Wereldoorlog 930.000 Duitse soldaten om het leven gekomen. Van hen rusten 771.000 op 192 Duitse begraafplaatsen in Frankrijk. Een aantal van 461.000 is begraven in afzonderlijke graven en 294.000 in massagraven (Kameradengräbern). Een aantal van 16.000 ligt begraven op militaire kerkhoven van andere naties of op Franse burgerbegraafplaatsen.  

Totaal zijn 600 miljoen zandzakken en 10 miljoen spaden naar het Duitse front vervoerd. Met zand gevuld, zou met deze zakken een muur kunnen worden gebouwd van 2 meter breed, 3 meter hoog en 2.500 kilometer lengte (de afstand Berlijn-Istanbul).
 
Aan prikkeldraad voor prikkeldraadversperringen aan het Duitse front is gedurende de oorlog totaal 600.000 ton gebruikt. Dit is een hoeveelheid die toereikend was om de gehele toenmalige Duitse rijksgrens te omgeven met een prikkeldraadversperring van 65 meter breedte. De totale kosten hiervan bedroegen (toentertijd) 330 miljoen Mark.

Het beroemde V-teken stamt uit 1415, toen Engelse boogschutters de Fransen versloegen in de Slag bij Agincourt. Trots toonden ze de middel- en wijsvinger, waarmee ze geschoten hadden. Om hun tegenstanders het schieten voorgoed onmogelijk te maken, werden bij hun de desbetreffende vingers afgehakt.

SPORT is war minus shooting (George Orwell)

De zomertijd werd door de Duitse regering ingevoerd in 1916, tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hierdoor bleef het 's avonds langer licht en kon men bezuinigen op gas en elektriciteit; bovendien konden dan de kantoormensen, die een tuintje hadden, 's avonds een uur langer buiten werken en daar, bij de toenemende schaarste aan  voedsel aardappelen en groente kweken. Zo kon de Duitse zomertijd worden voorgesteld als een wapen tegen de Engelse hongerblokkade.

Ook in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten voerden de zomertijd in voor de rest van de Eerste Wereldoorlog. De wet bleek echter onpopulair en werd daarom weer afgeschaft. In de Tweede Wereldoorlog kwam de zomertijd om dezelfde bezuinigingsreden opnieuw in gebruik.

Het was Franse militaire artsen verboden medische hulp te verlenen aan gewonden die verdacht werden van zelfverminking (self inflicted wound) voordat een een arts van de medisch-juridische dienst had vastgesteld of de verwonding vrijwillig was of niet. Poging tot zelfmoord en zelfverminking werden in het Franse militaire strafrecht gelijkgesteld aan desertie in het zicht van de vijand en daarop stond meestal de doodstraf.

Red Tape – het Engelse scheldwoord voor hoge stafofficieren – is afgeleid van de Amerikaanse uitdrukking 'red tape' die staat voor bureaucratie. Oorspronkelijk komt het van de rode linten waarmee juridische documenten in Engeland omwonden werden.

Aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk stierf op 28 juni 1914 mede als gevolg van zijn ijdelheid. Hij liet zijn uniform met naald en draad dicht rijgen om er slanker uit te zien. Toen hij in Sarajevo werd neergeschoten, bloedde hij dood voordat er een schaar was gevonden om hem uit zijn kleding te knippen.

Salueren is, evenals handen schudden, ontstaan om andere personen te laten zien dat iemand ongewapend is.

Aanvankelijk droegen alleen dames het horloge aan de pols. Een man stopte het horloge in zijn vestzakje. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleek dat aan het front niet zo handig en ging de soldaat het horloge om de pols dragen.

Een grote rode bosmier laat zich heel goed als nietje gebruiken. Druk de wond dicht en laat de mier toehappen en snij daarna snel het lijf van de mier af. Deze methode was in gebruik tijdens de Grieks-Turkse oorlog (1921-1922).

Na de Eerste Wereldoorlog moest Bayer het octrooi en de naam Aspirine prijsgeven als onderdeel van de Duitse herstelbetalingen.

De kosten van de Nederlandse mobilisatie op 1 augustus 1914 werden door Bosboom, minister van Oorlog, op minimaal 12.000.000 gulden geschat. De toenmalige Nederlandse ministerraad achtte deze enorme uitgave alleen maar verantwoord als de mobilisatie ook werkelijk nodig was.

Op 31 juli 1914, een dag voor de mobilisaties van diverse Europese landen, werd door De Nieuwe Courant vanuit Groningen gemeld dat in het hele land grote aantallen paarden door Duitse, Franse en Spaanse kopers werden opgekocht, waarbij de paarden ook onmiddellijk de grens over gingen.

Tussen 1914 en 1918 werden 36 Nederlandse koopvaardijschepen het slachtoffer van, meestal losgeslagen, zeemijnen. In deze periode zijn ruim zesduizend mijnen (waarvan bijna vijfduizend van Britse makelij) aangespoeld op en nabij de Nederlandse kust.

Op 4 augustus verklaarde Groot-Brittannië de oorlog aan Duitsland. De volgende dag kwam de Britse Oorlogsraad voor het eerst bijeen. Verschillende aanwezige hoge militairen dachten dat Nederland al bij de oorlog betrokken was, en ontdekten pas tijdens deze vergadering dat de vesting Luik in België lag.

Tijdens de mobilisatieperiode werden alleen al in Noord-Brabant en Limburg op grond van de Oorlogswet 40.000 personen uitgezet wegens smokkelactiviteiten.

Het aantal afgeschoten granaten tijdens de Eerste Wereldoorlog was bij: Duitsland 275 miljoen, Frankrijk 200 miljoen, Groot-Brittannië 170 miljoen, Oostenrijk-Hongarije 70 miljoen en Rusland 50 miljoen. Totaal zijn door deze landen 765.000.000 granaten afgeschoten.

De Duitse vuurkracht bij het begin van de Slag bij Verdun in februari 1916 omvatte 1.200 kannonen waarvoor 2.500.000 granaten beschikbaar waren die door 1.300 munitietreinen waren aangevoerd.

Het tekort aan Britse munitie tijdens de Slag bij Gallipoli (1915) was zo groot dat het de kanonniers ten strengste was verboden meer dan twee granaten per dag af te vuren tenzij de Turken in de aanval gingen.

Aantallen gemobiliseerden in de Eerste Wereldoorlog
Rusland mobiliseerde naar schatting 12 miljoen man tijdens de oorlog; Frankrijk 8.4 miljoen; Groot-Brittannië 8.9 miljoen; Duitsland 13,2 miljoen; Oostenrijk-Hongarije 7.8 miljoen; Italië 5.6 miljoen en de Verenigde Staten 4.3 miljoen.

Bij het openingsbombardement van de Slag bij Verdun (februari 1916) werden 40 zware granaten per minuut afgeschoten. Latere schattingen laten zien dat er op een rechthoek van 500 bij 1.000 meter 80.000 zware granaten gevallen zijn.

Op de Voie Sacre (de weg die Verdun verbindt met Bar-le-Duc) passeerden tijdens de Slag bij Verdun elk uur 250 voertuigen. Per week werden 50.000 ton goederen en 90.000 manschappen over deze weg vervoerd. Tijdens deze slag zijn langs deze weg meer dan 2.000.000 Franse soldaten en is meer dan 1.000.000 ton munitie (soms wordt zelfs 2.000.000 ton genoemd) naar het front vervoerd.

Bij de laatste grote Franse tegenaanval tijdens de Slag bij Verdun werden in de laatste week van oktober 1916 per dag 240.000 granaten afgeschoten. Op een 'gewone dag' was dit aantal 100.000. Tijdens de Slag bij Verdun hebben de Fransen naar schatting 23.000.000 granaten gebruikt. De Duitsers vast en zeker niet minder.

Voor de Slag aan de Somme, die op 1 juli 1916 begon, waren 18 Britse divisies, bestaande uit 234 bataljons met in totaal meer dan 225.000 man, beschikbaar voor het openingsoffensief.

De Slag aan de Somme werd voorafgegaan door een zeven dagen durend Brits bombardement met 1.437 kanonnen die 1.508.652 granaten afvuurden op de Duitse stellingen. Het kostte de Britse belastingbetaler ongeveer £ 6.000.000.

De vernietiging van de prikkeldraadversperringen was op vele plaatsen volledig mislukt door onnauwkeurigheid bij het schieten maar ook doordat naar schatting 30% van de Britse granaten niet tot ontploffing kwam.

De openingsdag van de Slag aan de Somme werd een fiasco: de totale Britse verliezen aan het einde van deze dag waren 57.470 man: 19.240 doden, 35.493 gewonden, 2.152 vermisten en 585 krijgsgevangenen. Het slagveld lag letterlijk bezaaid met doden en gewonden.

Bij de openingsdag van de Slag aan de Somme werden 143 Britse bataljons ingezet. Een volledig bataljon bestaat uit 1.000 manschappen van wie gemiddeld 800 mannen de effectieve gevechtskracht vormen zodat ongeveer 115.000 man zijn ingezet. Het verliescijfer op deze rampzalige eerste dag was 50%: het zwaarste verlies dat de Britten ooit hebben geleden op een enkele dag tijdens een oorlog.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden 5.414.000 IJzeren Kruisen uitgereikt.
Van het IJzeren Kruis IIe klasse werden 5.196.000 uitgereikt en van het IJzeren Kruis Ie klasse 218.000.
Rekenkundig gezien zou 40% van de in totaal 13,2 miljoen Duitse soldaten deze onderscheiding hebben gekregen. Omdat veel militairen echter meermalen onderscheiden zijn, zal ongeveer één op de vijf soldaten deze medaille(s) ook werkelijk hebben ontvangen.

Het Britse Royal Army Medical Corps groeide van een aantal van 20.000 artsen en verpleegkundigen in 1914 tot 13.000 officieren van gezondheid en 150.000 overigen in 1918. De Britse militaire artsen hielden toezicht op meer dan 600.000 bedden, waarvan de helft in Groot-Brittannië stond.

Van de zes miljoen maal dat Britse artsen in de jaren 1914-1918 aan het front voor soldaten in actie moesten komen, was dat meer dan 3,5 miljoen maal vanwege een ziekte. De Duitse artsen moesten ruim zeven miljoen maal een zieke patiënt behandelen, eveneens een percentage van het totale aantal patiënten van boven de vijftig.

Van de 33.000 artsen die Duitsland aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog telde, werden er 26.000 in militaire hospitalen ingezet. Dit resulteerde uiteindelijk in Duitsland tot 1 arts op 5.800 inwoners, voor de oorlog was dat 1 op 1.500.

Van de 22.000 Franse artsen gingen 19.500 naar de militaire medische dienst. Er bleven ongeveer 2.500 artsen over voor 35,5 miljoen burgers, gemiddeld 1 op 14.000. Hele streken moesten het zonder professionele medische hulp stellen.

De Spaanse griep eiste in 1918 binnen vier maanden meer mensenlevens dan de oorlog in vier jaar. De oorlog kostte 9,5 miljoen mensen het leven, de Spaanse griep eiste 50 miljoen slachtoffers.
 
Totaal aantal gemobiliseerden in WOI was 64.929.000
Totaal aantal militaire slachtoffers in de Eerste Wereldoorlog
  Aantal doden Aantal krijgsgevangenen Aantal
gewonden
Aantal slachtoffers
Totaal Geallieerden 5.419.000 4.846.376 9.291.487 19.556.863
Totaal Centralen 4.029.000 3.078.545 8.379.418 15.486.963
Totaal 9.448.000 7.924.921 17.670.905 35.043.826

Totaal zijn er tijdens de Eerste Wereldoorlog 62 oorlogsverklaringen en
vijf verbroken diplomatieke betrekkingen afgekondigd door 29 landen.
Vier landen zijn zonder oorlogsverklaring bij de oorlog betrokken geraakt.
Twaalf landen bleven wereldwijd neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog.
In totaal waren in november 1918 dus 33 landen met elkaar in oorlog.
Totaal waren in 1918 meer dan 1.500.000.000 mensen met elkaar in oorlog, meer dan 80% van de toenmalige wereldbevolking.

De twaalf neutrale landen tijdens de Eerste Wereldoorlog waren wereldwijd: Argentinië, Chili, Denemarken, Mexico, Nederland, Noorwegen, Portugal, Spanje, Venezuela, Zweden en Zwitserland.

Toen in januari 1916 het prototype van de tank getoond werd aan de legerleiding sprak Lord Kitchener, minister van Oorlog, de befaamde woorden: ‘It is a pretty mechanical toy, but without serious military value’.

In de Eerste Wereldoorlog stierven ongeveer 2.050.000 Duitse militairen. Dit waren er gemiddeld bijna 1.300 per dag – meer dan 9.000 per week! Twee op de drie waren ongetrouwd en behoorden tot de leeftijdscategorie 18 - 25 jaar.
Een aantal van ongeveer 680.000 mannen was getrouwd en liet een weduwe na die de zorg had voor gemiddeld twee kinderen. Meer dan 1.360.000 kinderen groeiden dus in de loop van de oorlog (en daarna) op zonder vader.

In de Eerste Wereldoorlog was het aantal burgerslachtoffers 5% van het totale aantal slachtoffers. In de Tweede Wereldoorlog was dit cijfer gestegen tot 48%.

De financiële kosten van de Eerste Wereldoorlog worden geschat op $38 miljard voor Duitsland; Groot-Brittannië besteedde $35 miljard, Frankrijk $24 miljard, Rusland $22 miljard, de Verenigde Staten $22 miljard en Oostenrijk-Hongarije $20 miljard. In totaal waren de oorlogskosten voor deze landen $185 miljard. Ter vergelijking: de huidige oorlog in Irak kost de Amerikanen $ 195 miljoen per dag.

Het Victoria Cross (VC), de hoogste Britse dapperheidonderscheiding, werd tijdens de Eerste Wereldoorlog toegekend aan 633 leden van de Britse krijgsmacht. Van hen kwamen 187 om het leven tijdens de heroïsche actie die leidde tot de postume toekenning van het VC.

In de oorlog werden 1.200 Franse kerken en 300.000 huizen verwoest.  

De eerste Duitse zeppelin aanval op Londen vond plaats op 31 mei 1915. Eerdere bombardementsvluchten waren gericht op andere plaatsen in Engeland. De aanval op Londen resulteerde in 28 doden en 60 gewonden.

De Russiche piloot Alexander Kozakov claimde 20 overwinningen tijdens de oorlog, zijn landgenoot Vasili Yanchenko zou 16 vijandelijke vliegtuigen hebben neergehaald.

Een ‘dixie’ (oorspronkelijk ‘degci’ uit het Hindi) is (nog steeds) de benaming in het Engelse leger voor een kookpot of grote eetketel.

Groot-Brittannië introduceerde de dienstplicht op 2 februari 1916.

Van de 400.000 Australiërs en Nieuw Zeelanders (ANZAC) die vochten in de Eerste Wereldoorlog zouden 80.000 om het leven komen.

Een ‘Brass Hat’ was de populaire benaming voor hoge legerofficieren.

Het Britse leger kende in WOI 188.706 gasslachtoffers van wie 6.062 om het leven kwamen. Het Duitse leger kende 200.000 gasslachtoffers van wie 9.000 overleden.

Eggs-a-cook’ was de kreet waarmee eieren door Arabische straatverkopers werden aangeprezen. Deze schreeuw werd later gebruikt door de ANZAC soldaten (Australiërs en Nieuw Zeelanders) als ze bij een aanval uit de loopgraven kwamen (‘over the top’ gingen).

Uit de oude militaire doos
Schietkatoen, tegenwoordig bekend als nitrocellulose, werd ontdekt doordat het huishoudschort van de echtgenote van de ontdekker ontplofte.

Free lancers waren huursoldaten uit de tijd van sir Walter Scott die hun diensten aan de hoogste bieders verkochten. Ze werden free companions en later free lancers genoemd, omdat ze hun eigen bewapening, waaronder lansen, meebrachten.

Overleden kruisvaarders werden vaak in stukken gehakt en daarna gaar gekookt zodat het vlees van de botten viel. Zodoende kon het skelet gemakkelijk worden meegenomen om in eigen land begraven te worden.

Napoleon verwende zijn soldaten met officiële bordelen. Deze bleven actief tot de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Napoleon liet in het zuiden van Frankrijk platanen planten langs de wegen die de steden met elkaar verbonden. Zijn soldaten konden dan in de schaduw marcheren.

Gedurende de afgelopen 1000 jaar voerde Spanje 67 procent van de tijd oorlogen. Het gemiddelde in Europa was 47 procent.

Om aan salpeter te komen, dat gebruikt wordt bij de fabricage van buskruit, moesten de soldaten van Napoleon urineren op compost.

De soldaten van Alexander de Grote mochten om veiligheidsredenen geen baarden of lang haar dragen.

Het woord sabotage is ontleend aan het Franse woord sabot dat staat voor
klomp of werkschoen
. Tijdens de industriële revolutie aan het einde van de negentiende eeuw saboteerden arbeiders met hun klompen of werkschoenen de machines waaraan zij hun banen dreigden te verliezen.

Het Amerikaanse ‘OK’ is afkomstig van Old Kinderhook, het koosnaampje dat Martin van Buren, de achtste president van de Verenigde Staten (1837-1841), gebruikte voor zijn geboorteplaats Kinderhook.

Het Engelse gebruik om links te rijden dateert uit de middeleeuwen. Bonifacius VIII decreteerde in 1300 dat pelgrimgangers op weg naar Rome links moesten houden. Dan kon je gemakkelijker je zwaard trekken als een booswicht je pad kruiste.


 Bovenstaande wetenswaardigheden, feiten, bijzonderheden, cijfers en anecdotes over de Eerste Wereldoorlog zijn ontleend aan de literatuur.  Sommige hiervan zijn terug te vinden op deze website.  Over de cijfers zal trouwens altijd worden getwist.

naar homepage


eXTReMe Tracker