Donderdag - 8 juni  De aanval begint maar deze wordt afgeslagen. De volgende aanvallen op maandag 12 en dinsdag 13 juni leveren enige kleine successen op; een aantal Franse versterkingen en mitrailleurposten wordt in dit gebied ingenomen. De Thiaumont-fortificatie is echter nog steeds in de Franse handen.

Woensdag 21 juni 15.50 uur  Drie Duitse Legerkorpsen bestaande uit zes divisies met in totaal 60.000 man komen in beweging als voorbereiding op de geplande aanval die twee dagen later zal plaatsvinden. Het inleidende bombardement levert minder schade op dan wordt verwacht maar het heeft wel weer de Fransen gewaarschuwd voor de komende aanval. Hier en daar geven de Fransen zich over maar in de meeste gevallen worden de Duitsers opgewacht door mitrailleurvuur. Scherpschutters proberen de Duitse officieren uit te schakelen, zoals gebruikelijk is bij dergelijke aanvallen. Ook deze aanval is weinig succesvol. Alleen op de linkervleugel, tussen fort Vaux en fort Tavannes, worden twee Franse versterkingen veroverd. (Noot: later zijn officieren in gevechtssituaties niet meer te onderscheiden van de soldaten. Ook bij de Slag aan de Somme krijgen Duitse scherpschutters bevel te schieten op Engelse officieren, die herkenbaar zijn door hun koppelriem en hoge leren laarzen).

Deze laatste aanval is de opmaat voor het grote offensief op 23 juni, een gloeiend hete zomerdag. Bij deze aanval wordt voor het eerst een nieuw soort gifgas gebruikt. Het is fosfeengas dat een dodelijke uitwerking heeft die pas na enkele dagen onder afschuwelijke omstandigheden intreedt. Men rekent er op dat de Franse gasmaskers niet bestand zullen zijn tegen dit nieuwe gifgas. Op 22 juni om 22.00 uur wordt het sein gegeven en 230 stukken geschut schieten in totaal 110.000 gifgasgranaten af. Eén voor één verstommen de Franse kanonnen; het gifgas schijnt zijn werk te doen.

Vrijdag 23 juni 6.00 uur - De aanval begint; het gas heeft wel de Franse geschutsbatterijen in het achterland tot zwijgen gebracht maar de voorste Franse linies hebben nauwelijks geleden onder de gasaanval. De Duitse aanval stagneert al in een vroeg stadium. De aanval op fort Souville mislukt volledig. Alleen in het centrum van de aanval zijn successen te melden: de Thiaumont-fortificatie wordt ingenomen en Fleury wordt gedeeltelijk bezet. Dit dorp is nu een vooruitgeschoven positie in het Duitse front.

Om 9.00 uur komt de Franse artillerie weer tot leven. Zij richten hun vuur, net als de Duitsers, op het dorp Fleury waar Duitsers en Fransen man tegen man vechten om elke meter grond. Inmiddels is ook de versterking Froideterre veroverd en wordt de Franse commandopost in Quatre Cheminées belegerd en later veroverd.

Aan het einde van de middag luwt de strijd. De hitte en de dorst eisen hun tol; de troepen raken uitgeput en hebben gebrek aan water en munitie. De Duitse legerleiding is zeer teleurgesteld: de aanval op Verdun is opnieuw mislukt.

De Franse verdediging verkeert deze dag in een crisissituatie. In paniek vluchten Franse troepen door de straten van Verdun. Er worden al verdedigingsloopgraven aangelegd in de stad. Overal ziet men soldaten met gasvergiftiging die kermend op de grond liggen en ontzaglijk lijden. Men begint in paniek met de evacuatie van legeronderdelen en voorraden. Elke coördinatie vanuit de legerleiding ontbreekt en niemand heeft nog enig overzicht over de situatie. In deze periode wordt zelfs overwogen, ook door Pétain en Nivelle, de rechter Maasoever te ontruimen. Pétain gebruikte hiervoor als motief dat de Duitsers, bij een eventuele doorbraak, een groot deel van de totale Franse artillerie in handen zouden krijgen, wat een geweldige slag zou beteken voor de gevechtskracht van het Franse leger.

Men durft het risico niet aan vanwege de invloed die de ontruiming zal hebben op het moreel van het Franse volk. Het volk zou het opperbevel hebben verweten dat de ontzaglijke verliezen zinloos zijn geweest en dat het opgeven van Verdun een nederlaag is voor het gehele Franse volk. (Noot: hetzelfde argument wordt ook gehanteerd aan Duitse zijde!) Naar verluidt is er zelfs sprake van een panieksituatie op het Hoofdkwartier en zouden Joffre en De Castelnau ten einde raad zijn. Joffre belooft 's avonds zelfs vier nieuwe divisies te sturen, ondanks het feit dat deze troepen nodig zijn bij het komende offensief aan het Somme-front. Ook de weggestuurde Mangin wordt weer teruggeroepen.

Dat de Duitsers niet bij machte zijn een doorbraak forceren is te danken aan individuele acties van Franse officieren die zelfstandig de verdediging aan het front organiseren èn aan de Franse artillerie die onverdroten doorgaat met het spervuur dat de Duitsers vastpint in hun stellingen.

Op 24 juni ontvangt het hoofdkwartier van het Duitse V^e Leger het verzoek zuinig te zijn met mensen, materialen en munitie. Het Duitse opperbevel verwacht namelijk een grote geallieerde aanval in het Somme-gebied en het op 4 juni begonnen grote Russische offensief aan het oostelijk front eist ook alle aandacht.

Knobelsdorf wil nog een allerlaatste aanval op Verdun inzetten. Het stopzetten van de aanvalsactiviteiten zou betekenen dat de Duitse troepen zich moeten terugtrekken omdat het tot dusverre veroverde terrein zeer moeilijk te verdedigen is. De vraag zal dan zijn hoe men ooit de verschrikkelijke offers aan Duitse kant zou kunnen rechtvaardigen als het veroverde gebied vrijwillig wordt afgestaan?

Zondag - 25 juni De Fransen zetten, na een korte inleidende beschieting, onverwacht een grote tegenaanval in waarbij de Thiaumont-fortificatie bijna wordt ingenomen. Ook in de daarop volgende dagen blijft het Franse leger aanvallen waardoor de Duitse voorbereidingen voor de geplande aanval moeten worden uitgesteld.

Zaterdag - 1 juli De Slag aan de Somme begint. Er worden troepen, artillerie en vliegtuigen van het Verdun-front overgebracht naar het Somme-front. Het Verdun-front dreigt daardoor op de achtergrond te geraken. Dat wil niet zeggen dat de strijd daardoor minder hevig worden. Nog steeds wordt verbitterd gevochten om Fleury. Dag en nacht volgen beschietingen, aanval en tegenaanval elkaar daar op. (Noot: er wordt zelfs gezegd dat het dorp in de loop van de strijd zestien maal van bezetter is gewisseld.) De omstandigheden zijn daar erbarmelijk: drinkwater is niet beschikbaar, de dorpspomp ligt zwaar onder vuur. De soldaten halen 's nachts water uit de granaattrechters, waarin al dagenlang lijken drijven. Ook de Thiaumont-fortificatie wordt keer op keer bestormd en wisselt regelmatig van bezetter.

Een ooggetuige vertelt: …..modder, hitte, dorst, smerigheid, ratten, de zoetige geur van lijken, de walgelijke stank van uitwerpselen en de vreselijke angst: 'het ziet ernaar uit dat we moeten aanvallen', en dat terwijl men al aan het einde van zijn krachten was…..

Een ooggetuige vertelt: …..en in de zomermaanden die zwermen aasvliegen rond de lijken en dan die stank, die vreselijke stank. Als we loopgraven moesten aanleggen staken we knoflooktenen in onze neusgaten….

Een ooggetuige vertelt: …..je raakte die verschrikkelijke stank nooit kwijt. Als we een keer met verlof waren en we zaten ergens wat te drinken, dan duurde het maar eventjes en de mensen aan de tafeltjes naast ons stonden op en vertrokken. Die afschuwelijke Verdun-stank was niet te harden…..

De geplande Duitse aanval zal plaatsvinden op een smal front om de artillerie zo sterk mogelijk te kunnen concentreren. De hoofdaanval ligt tussen het Bois de Chapitre en Fleury en er wordt ook een aanval ingezet vanaf de linkervleugel die gericht is op het fort Tavannes. De aanval wordt weer ingeleid met gifgasgranaten; 63.000 stuks zijn hiervan beschikbaar. De op 7 juli geplande aanval moet echter wegens slecht weer worden uitgesteld tot 11 juli. Om 00.00 uur begint het bombardement, maar het gifgas heeft weinig invloed op de Fransen; zij zijn nu voorbereid en hebben de beschikking over afdoend werkende gasmaskers. Als de Duitse aanvalstroepen in beweging komen, is het Franse vuur zo hevig dat er de grootste verwarring ontstaat: door het te smalle front raken aanvaltroepen en reservetroepen zonder coördinatie door elkaar. Eén van de bataljonscommandanten van het 3^e Regiment Jäger weigert de aanval verder door te zetten: het zou tot zinloos bloedvergieten leiden bij de onervaren nieuwelingen in zijn bataljon.

Toch is er een succes te melden: Fleury wordt eindelijk geheel bezet door de Duitsers. Op 500 meter afstand ligt fort Souville. De bezetters van Fleury wachten op de reservetroepen die uit fort Douaumont moeten oprukken zodat er een doorbraak naar Verdun kan worden gemaakt. De reservetroepen verschijnen niet evenmin als de bevoorrading; er is een groot tekort aan munitie, eten en drinken. Wel verschijnen er na korte tijd Franse versterkingen op de Belville heuvelrug die onmiddellijk veldgeschut inzetten op Fleury, waardoor de Duitsers in dekking moeten.

De Duitse aanval op de linkervleugel mislukt. De Duitse troepen worden zo zwaar onder vuur genomen dat ze fort Vaux niet kunnen verlaten. Na een beschieting van acht uur is er een vuurpauze. Slechts de helft van de dan uitgerukte aanvalstroep ziet kans de Batterie de Damloup te bereiken. Het aanvaldoel, de Laufée-fortificatie, wordt niet bereikt maar onderweg worden toch nog een paar versterkingen ingenomen.

In plaats van door te breken naar Verdun door het gat dat is geslagen bij Fleury, besluit de Duitse legerleiding de aanval te openen op fort Souville waar een verdwaalde Franse compagnie het garnizoen toevallig heeft versterkt. (Noot: vanaf 1 juli is het fort dagelijks beschoten door de Duitsers; het totaal afgeschoten granaten zou in deze periode meer dan 38.000 zijn geweest.)

Woensdag - 12 juli Het aanvalsbevel voor fort Souville wordt gegeven. Er zijn maar twee compagnieën van het 140^e Regiment Infanterie beschikbaar om de aanval in te zetten. Voortgedreven door te kort liggend eigen artillerievuur bereikt een handvol Duitsers het fort; de bovenkant van het fort wordt zelfs bezet. Zij zien Verdun in de verte liggen maar er komen geen versterkingen opdagen en uiteindelijk worden zij door de Fransen overweldigd. Opnieuw is de Duitse aanval op Verdun mislukt.

Generaal Nivelle vaardigt op deze dag een bewogen dagorder uit waarin de Franse troepen worden geprezen voor hun doorzettingsvermogen en hun standvastigheid. Hij besluit met de beroemde zinsnede: 'Ils ne passeront pas!'.

Per 12 juli gelast de Duitse opperbevelhebber Falkenhayn aan het V^e Leger dat er een periode van stilstand aan het front moeten intreden. De veroverde linies moeten wel worden verdedigd; ook tegen zware tegenaanvallen. Er wordt opdracht gegeven zuinig om te springen met munitie. Nog steeds worden manschappen en artillerie overgeplaatst naar het Somme-front en naar het oostelijke front.

De strijd aan het Verdun-front gaat op kleinere schaal onverminderd door en speelt zich vooral af rond de versterkingen en gewapende bunkers die behoren tot het oorspronkelijke Franse verdedigingsysteem rond Verdun. Hier wordt dagelijks hevig gevochten waardoor de frontlijn van dag tot een dag verandert. Generaal Mangin zet op 15 juli nog een grote aanval in op Fleury. De 37^e Afrikaanse Divisie wordt hierbij ingezet maar slaagt er niet in het dorp in te veroveren. Opnieuw is er sprake van een overhaaste aanval zonder artillerieondersteuning en de Franse verliezen zijn enorm.

De Duitse legerleiding besluit nog éénmaal aan te vallen, om het front te consolideren tussen Fleury en de Thiaumont-fortificatie. Dinsdag - 1 augustus  De anval wordt ingezet. De Duitse linkervleugel bereikt bijna fort Tavannes maar op de rechtervleugel wordt geen succes geboekt. Tot zaterdag 12 augustus golft de strijd heen en weer. De Thiaumont-fortificatie wordt meerdere keren veroverd en heroverd. Op 12 augustus is ze weer in Duitse handen.

In het Duitse hoofdkwartier te Stenay wordt nu inderdaad overwogen het Verdun-offensief geheel af te breken. Er zijn geen vooruitzichten meer op enig succes: er is een tekort aan artillerie en munitie. Verder zijn er geen reserves meer beschikbaar en de fronttroepen zijn uitgeput. Toch gaat de strijd nog door: het gebied tussen fort Souville en de Froideterre-fortificatie is een groot modderveld met granaattrechters waarin Fransen en Duitsers om beurten aanvallen en tegenaanvallen uitvoeren. Het slagveld is bedekt met doden en gewonden; er is geen sprake meer van een frontlinie. De troepen leven aan beide kanten onder beestachtige omstandigheden. Er is een groot tekort aan drinkwater, munitie en voedsel. De verliezen zijn weer enorm. Op donderdag 17 augustus vallen de Fransen, zonder resultaat, nog eens aan bij Fleury en de Thiaumont-fortificatie. Op zondag 3 september boeken de Duitsers zelfs nog enige terreinwinst in het gebied van de Nez de Souville maar op woensdag 6 september plaatsen de Fransen een tegenaanval en wordt de oude frontlinie weer hersteld.

Vanaf deze datum treedt (voorlopig) de rust in op het slagveld van Verdun.


terug naar de Slag bij Verdun pagina