Deelname van vrouwen aan de strijd in vroeger tijden
Toch laat de geschiedenis zien dat er niets nieuws onder de zon is met de deelname van vrouwen aan de strijd. Ook zijn er duidelijke lijnen en tendensen waar te nemen. Ahhotep I wordt, voor zover we weten, beschouwd als de eerste vrouwelijke krijger. Zij was een Egyptische koningin uit de periode 1560 tot 1530 voor Christus die haar troepen leidde in de strijd tegen de Hyksos. In haar graf werden wapenuitrustingen en beschrijvingen van haar wapenfeiten gevonden.
 

De Egyptische koningin Ahhotep I die haar troepen lerdde in de stijd tegen de Hyksos. De rechterfoto toont haar wapenrusting. De bij rechtboven laat op het blad zien hoe de koningin een vijand met het zwaard doorboort (Klik op de foto voor een vergroting)

Andere grafvondsten en mythes en overleveringen wijzen natuurlijk op de Amazones. Het zijn vooral de Griekse mythes die ons op het bestaan van dit vrouwelijke krijgersvolk in het noorden van het huidige Turkije wezen. De beroemde Eerste Wereldoorlog veteraan en schrijver Robert Graves was een van diegenen die, zich baserend op de Griekse mythologie, over deze vrouwen publiceerde.

Recenter onderzoek wijst op overeenkomsten tussen de Skythen die ook vrouwelijk krijgers kenden en in hetzelfde Zwarte Zeegebied geheerst hebben. Ook wordt er in de literatuur al op gewezen dat de manier waarop de Griekse mythologie de Amazones bespreekt, duidelijk getuigd van een afwijzing van vrouwen die aan de strijd deelnemen.

De woordkeuze om vrouwen Kenau te noemen, afgeleid van Kenau Simonsdochter Hasselaer die op de wallen van Haarlem meegevochten zou hebben tegen de Spanjaarden, getuigd ook niet van al te veel bewondering voor vrouwen die het wapen opnemen.

Kenau Simonsdochter Hasselaer (1526-1588/1589) heeft tijdens het Beleg van Haarlem in 1572 volgens sommige ooggetuigenverslagen zelf actief meegevochten tegen de Spanjaarden. Zo zou ze aan het hoofd hebben gestaan van 300 vrouwen die met kokend water, brandend stro en gesmolten pek vanaf de stadsmuren de Spaanse vijand van zich afhield.  Ze zou ook niet bang geweest zijn zelf met spies, musket en degen tegen de vijand te strijden.  Volgens sommige historici is echter niet vast te stellen dat ze daadwerkelijk meevocht.

In Zweden was het de christelijke kerk die een einde maakte aan het krijgerschap van vrouwen. Voorheen was dat niets bijzonders getuige de legenden over de Walkuren en de Rode Maagden. Zo zouden bij de slag om Bravalla in 750, honderden vrouwen mee gevochten hebben. De legende van Blenda, waarbij de vrouwen van Smaland een Deens leger versloegen, door eerst de Deense mannen te verleiden en vervolgens om te brengen, vond waarschijnlijk hier zijn oorsprong.

Er wordt op gewezen dat dit voorbeeld vaak gebruikt wordt om uit te leggen dat de vrouwelijke strijdsters gelijk mochten meedelen in de oorlogsbuit. De halfseksuele uitleg werd gebruikt als vergoelijking van het succes van vrouwen. De Georgiërs hadden hier de meest praktische oplossing voor. Toen hun koningin Tamara zo succesvol bleek in de strijd verhieven ze haar tot koning en tot op de dag van vandaag spreken ze dan ook van koning Tamara. In het hedendaagse Afghanistan spreekt de Afghaan bij een vrouw in uniform vaak van ‘een tijdelijke man’.

Alexander de Grote stootte op volkeren waar de mannen en vrouwen zij aan zij vochten om hem te bestrijden. Ook de Romeinen stuiten ‘vol afschuw’ bij hun veroveringstochten op volkeren, waar de vrouwen volop aan de strijd deelnamen om hen te verhinderen hun gebieden in te nemen. In Lusitania bijvoorbeeld, grofweg het huidige Portugal, schreven ze met achting over de dapperheid en felheid waarmee vrouwen aan de strijd deelnamen. Typisch is het dat de strijd in Lusitania vaak de vorm aannam van een guerrillastrijd.

We zullen in de geschiedenis vaker zien dat het juist bij irreguliere strijd vrouwen volop gaan deelnemen. In de vorige eeuw zien we dat bij burgeroorlogen in Spanje in de jaren dertig en in El Salvador bij de FMLN en in Nicaragua bij de Sandinisten in de jaren tachtig. Ook kwam het veelvuldig voor bij de partizanenstrijd in het door de Nazi’s bezette Oost Europa en het verzet in het bezette West Europa, dat de vrouwen de wapens opnamen.

Veel vrouwen vergaarden eeuwige roem
Veel van deze vrouwen zouden eeuwige roem vergaren. In Nederland kennen we natuurlijk Hannie Schaft, het meisje met het rode haar. In Rusland is daar bijvoorbeeld Zoya Kosmodemyanskaya. Het partizanenmeisje dat op 17-jarige leeftijd wreed gemarteld werd door de nazi’s en vervolgens opgehangen. Volgens de aanwezige dorpsbewoners had ze zich tot het eind toe fier en dapper gedragen en de Duitsers toegeschreeuwd dat ze haar wel konden ophangen maar nooit 190 miljoen Russen.

Zoya Kosmodemyanskaya (1923 - 1941) De gruwelijke foto's van haar executie zijn nog steeds te vinden op het internet.

Een Duitse officier had van het geheel en van het ontzielde half ontklede lichaam van Zoya foto’s gemaakt. Deze foto’s werden later, toen hij sneuvelde, op zijn lichaam gevonden. Hiermee hadden de Russen een ongelofelijk sterk propagandamiddel in handen gekregen waardoor honderdduizenden Russische soldaten zich lieten inspireren door het lot van Zoya en de wens haar dood te wreken.

De voorbeeldfunctie voor mannen om feller aan de strijd deel te nemen als vrouwen hierin voor zouden gaan is ook iets wat in de geschiedenis keer op keer terugkomt. Augustina de Aragon is een bekend voorbeeld hiervan. Bij het beleg van Zaragoza in 1808 zou zij een kanon laden en op de aanstormende Fransen afschieten terwijl de Spaanse troepen het al op een lopen hadden gezet.

Augustina de Aragon met haar kanon in 1808.

De aanblik van deze vrouw, die in haar eentje trachtte de Franse stormloop te stoppen, bracht velen van hen ertoe opnieuw hun posities in te nemen. Zo werd gezamenlijk de Franse opmars tot staan gebracht en was er een nieuwe Heldin geboren. De daden van Augustina de Aragon zou een dankbaar onderwerp woorden van vele schilders zoals Goya en Suchodolski. Zij zou het schoppen tot beroepsofficier in het Spaanse leger met als bijnaam ‘de Spaanse Jeanne d’Arc’.

Vrouwen in mannenkleren
Jeanne d’Arc had een kleine 400 jaar eerder ook al de troepen geïnspireerd door als vrouw in de strijd voor te gaan. Zij splitste feitelijk de christelijke kerk door enerzijds iedereen te doen geloven dat ze door God gezonden was om Frankrijk te redden van de Engelsen terwijl het diezelfde kerk was die een andere rol voor vrouwen zagen weggelegd. Uiteindelijk zou ze onder Engelse druk tot de brandstapel worden veroordeeld wegens het dragen van mannenkleren.

Jeanne d'Arc (1412-1431) is een nationale heldin van Frankrijk. Ze werd in 1909 zalig en in 1920 heilig verklaard door de Rooms-Katholieke kerk.

Ulrika Eleanora Stahlhammer zou als dochter van een overleden veteraan in het Zweden van de 17e eeuw als man verkleed in het leger dienen. Van 1713 tot 1726 diende zij als artillerist en presenteerde het ook nog om te trouwen. Toen het ontdekt werd en zij voor moest komen wisten de rechters in eerste instantie niet goed welke regels ze eigenlijk had overtreden maar na raadpleging van de bijbel moest er toch wel een soort straf komen. Ze kwam er met een korte gevangenisstraf vanaf en zou de rest van haar leven bij de vrouw blijven waarmee ze getrouwd was.

Ze kwam er genadig vanaf. In 1679 werd in hetzelfde Zweden Lisbetha Olsdotter tot de dood veroordeeld voor onder andere het dienen als soldaat, het dragen van mannenkleren, het trouwen met een vrouw en homoseksualiteit.

Niet alleen in het verleden werd er vanuit religies negatief gedacht over deelname van vrouwen aan de gewapende strijd. Zo heeft onlangs Ayman Al-Zahwari, de tweede man van Al Qaida, verklaard dat er voor vrouwen geen plaats is bij de strijd en dat voor hen slechts een rol is weggelegd als huismoeder en verzorgster van de kinderen.

Dit leidde tot allerlei verwarringen en hevige discussies op het internet. Immers, in Irak waren wel degelijk vrouwelijk strijders actief. Het verhaal dat er voor de martelaren van deze strijd zeventig maagden wachten in het hiernamaals is natuurlijk alleen bekend met de variant van de mannelijke martelaar en zeventig vrouwelijke maagden.

Dorothy Lawrence bracht tien dagen in de loopgraven door voor zij als vrouw werd ontdekt.

Ook in de Eerste Wereldoorlog was er een vrouw die zich vermomde als man door het uniform van het Britse leger te dragen. Dorothy Lawrence was een Britse journalist die er in slaagde tien dagen in de loopgraven te dienen voor zij haar ware identiteit prijsgaf. Ze werd gearresteerd en gedwongen niets over haar belevenissen prijs te geven.

In diezelfde oorlog zou de rol van de vrouw desondanks totaal veranderen. Massaal werden ze ingezet voor de oorlogsindustrie en duizenden werden verpleegsters aan het front. Flora Sands een Britse vrouw schopte het, na begonnen te zijn als Rode Kruismedewerkster in Servië tot officier in het Servische leger.

De vorming van vrouwenbataljons
In Rusland werden, toen het land onderuit dreigde te gaan, vrouwenbataljons opgericht om voor te gaan in de strijd en zo mannen met hun voorbeeld te inspireren om hen te volgen. Een compagnie van deze vrouwelijke vrijwilligers zou nog worden ingezet bij de verdediging van het Winterpaleis in Sint Petersburg.

Russisch vrouwenbataljon uit de Eerste Wereldoorlog - bijgenaamd Bataljon des Doods.

In de Tweede Wereldoorlog ging het communistische Rusland op dezelfde voet verder. Massaler dan ooit werden vrouwen ingelijfd bij het Rode Leger. Meer dan 800.000 vrouwen namen dienst. Ze vlogen bombardementsvluchten, reden in tanks, bedienden het afweergeschut en blonken uit als scherpschutters.

Vooral in de laatste categorie zouden vrouwen als Lyudmila Pavlichenko onsterfelijk worden. Zij zou als scherpschutter meer dan 300 Duitsers doden. Haar verschijning had iets weg van een fotomodel wat haar een dankbaar onderwerp maakte van de Russische propaganda.

Lyudmila Pavlichenko (1916-1974) was een van de ongeveer 2.000 vrouwelijke scherpschutters in het Sovjet-leger van wie uiteindelijk ongeveer 500 de oorlog overleefden.  Na de oorlog studeerde zij geschiedenis en werkte als historicus op het hoofdkwartier van de Russische Marine.

Ook de andere landen die deelnamen aan de oorlog zouden vrouwen op gaan nemen in de krijgsmacht.
De meeste niet in een gevechtsrol, maar zoals in Groot-Brittannië, gedwongen door een voelbaar tekort aan mankracht, wel aan bijvoorbeeld het luchtafweergeschut.

Kritiek op de rol van vrouwen in de krijgsmacht
In het Israël van 1948 was ook het tekort aan mankracht in een onoverzichtelijke oorlog de reden die de regering deed besluiten de dienstplicht in te voeren. Wie aan vrouwen in de krijgsmacht denkt, denkt vaak aan het Israëlische leger.

Toch is het ook dit land waar vrij veel kritiek vandaan komt als het gaat om de rol van vrouwen in de krijgsmacht. Zo blijkt uit onderzoeken dat er vaak sprake is van seksuele intimidatie en erger. Ook worden vrouwen vooral gebruikt ‘om koffie te zetten’ en kunnen ze niet deelnemen aan bepaalde elite eenheden.

Deze elite eenheden zijn vervolgens een voorwaarde om in de samenleving tot bepaalde goede burgerberoepen te worden toegelaten, waardoor de dienstplicht voor vrouwen in Israël juist niet emancipatorisch werkt. Ook is men bang voor het sneuvelen van vrouwelijke militairen, wat volgens menigeen nog harder aankomt bij de publieke opinie dan het sneuvelen van mannen.

Ook het Amerikaanse leger kent deze problemen getuige de hele mediahype bij de bevrijding van soldaat Jessica Lynch tijdens de inval in Irak. Ze zou tot het uiterste gevochten hebben en na haar gevangenneming bruut zijn verkracht en mishandeld door de Irakezen. Niets bleek hier van waar. Haar geweer weigerde bij het eerste schot en in het ziekenhuis werd ze goed behandeld door de Irakese artsen. Sommige media begonnen zich af te vragen of ze misschien anders hadden gereageerd als Jessica Lynch niet een aantrekkelijke, blanke blonde jonge vrouw was geweest.
 

Afbeelding van het beruchte blok 2 van de Abu Ghraid gevangenis in Irak

Ook in negatieve zin moeten we helaas ons beeld bijstellen. Immers de Abu Ghraib gevangenis in Irak stond onder het bevel van de vrouwelijke generaal Janis Karpinski en een van de hoofdrolspelers op de beruchte foto’s met mishandelde Irakese gevangenen was de vrouwelijke soldaat Lynndie England. 
(Voor meer informatie over Jessica Lynch en Lynndie England en de Abu Ghraib gevangenis zie Wikipedia.)