Seven Pillars of Wisdom van T.E. Lawrence is weer een bestseller

Door de oorlog met Irak is Seven Pillars of Wisdom van T.E. Lawrence weer een bestseller. Ook onder de Britse officieren in Irak is de 70 jaar oude roman populair. Oorlog is goed voor sommige onderdelen van de economie. Dankzij de strijd met de bezetting van Irak verdubbelden de verkoopcijfers van Seven Pillars of Wisdom, het autobiografisch-historische epos van T.E. Lawrence (1888-1935) over de opstand van de Arabieren tegen hun Turkse bezetters in 1916-1918. Voor zo’n oud vehikel was een toename van honderd naar tweehonderd exemplaren al leuk geweest – maar dit is het meest gelezen boek over de Eerste Wereldoorlog. Sinds de eerste publieksuitgave in 1935 werden van Seven Pillars of Wisdom wereldwijd meer dan een miljoen exemplaren verkocht. In 1962 kwam de Penquin editie op de markt en droeg David Lean’s film Lawrence of Arabia bij aan een piek in de verkoop. Die was vast nog hoger geweest als de film ‘Seven Pillars of Wisdom' had geheten zoals Lean wilde. Maar T.E.’s jongste broer en literair erfgenaam A.W. Lawrence (1900-1991) sprak een veto uit omdat de rolprent, naar zijn oordeel, een karikatuur van T.E. had gemaakt. Nu doet Irak de kassa’s rinkelen. Wordsworth, een van de uitgevers van Seven Pillars of Wisdom, meldt een verdubbeling van de verkoop naar 10.000 exemplaren per jaar. Penquin geeft nooit verkoopaantallen, maar woordvoeder William Goodlad wil wel kwijt dat de omzet toenam sinds de aanval op Saddams Irak. Seven Pillars of Wisdom was het favoriete boek van John F. Kennedy en E.M. Forster bestempelde het als, “een weergaloos weefsel van portretten, beschrijvingen, filosofieën, emoties, avonturen en dromen”, en Churchill vond het “zo zeker van onsterfelijkheid als enig Engelstalig boek sinds een halve eeuw”. Robert van Lanschot van het Ministerie van Buitenlandse zaken, sinds een half jaar als adviseur gedetacheerd bij de Nederlandse troepen in Al-Mutanna, rapporteert dat “veel Britse officieren in Irak ermee bezig zijn”. Zelf kocht hij het kort voor vertrek naar Irak, en hij is nu halverwege. “Ik vind het wel aan de lange kant. Steeds weer die valleien waar hij komt en die dan te warm of te koud zijn, te rotserig of juist te zanderig voor de kamelen. Het is te mooi om over te slaan, en te saai om langdurig te lezen.” De kracht van het boek in 2004 in Irak schuilt in het recept voor de juiste omgang met Arabieren, dat in die 300.000 woorden tekst verscholen moet zitten. Geen westerling ging ooit zo naadloos en zoveel succes op in de Arabische samenleving als Lawrence. Wat was zijn geheim? En waarom wordt er nu in Irak zo grootschalig geblunderd op dat front? T.E. streed zijn guerrilla tegen de Turken niet in Irak, dus in zoverre is zijn relaas nutteloos. Van Lanschot: “Maar Seven Pillars gaat wel grotendeels over stammen en clans. Juist in al-Mutanna zijn die nu erg belangrijk geworden door het wegvallen van de oude machtsstructuur. Je ziet ook de terugkeer van bloedwraak.” Hoe je zo’n moord-op-moordketen moet beëindigen, staat in elk geval duidelijk in Seven Pillars of Wisdom. T.E. stopte ooit een beginnende reeks liquidaties door de dader persoonlijk te executeren, wat werkte omdat hij zelf niet tot een stam behoorde. Goed bedacht, maar Wouter Bos zou de PvdA-goedkeuring voor de verlenging alsnog intrekken als Nederlandse militairen dat ook gingen doen. Of als ze treinen gingen opblazen zoals T.E. graag en vaak deed. Of Arabische kleren gingen dragen. Of als ze, net als T.E., nieuwe staten gingen creëren: in 1921 stichtte Lawrence samen minister van koloniën Winston Churchill en de diplomaat Hubert Young de nieuwe koninkrijken Irak en Jordanië. Kortom: Seven Pillars of Wisdom is een gevaarlijk boek voor wie het te letterlijk neemt en/of te veel macht heeft. Premier Jan Peter Balkenende mag het niet in handen krijgen. Lawrence schreef: “I drew these tides of men into my hands and wrote my will across the sky in stars”. Als minister Henk Kamp van Defensie dat ook gaat proberen hebben we aan acht maanden extra niet genoeg. Robbert van Lanschot vanuit Al-Mutanna: “Het grote belang van Seven Pillars of Wisdom schuilt in de attitude van Lawrence tegenover de Arabieren. Zijn werkwijze laat zich lastig analyseren, maar als je het boek hebt gelezen blijft er veel van hangen.”  Bron: NRC Handelsblad - 29 juni 2004