Merry Christmas - Verbroedering frontsoldaten Kerstmis 1914   Een interview met de franse regisseur Christian Carion

Met de speelfilm Merry Christmas wordt voor het eerst het unieke, waargebeurde verhaal verteld van de verbroedering tussen Duitse militairen aan de ene kant en Franse, Britse en Belgische soldaten aan de andere kant. Deze historische gebeurtenis vond plaats ten tijde van de Eerste wereldoorlog, in december 1914, aan de vooravond van kerstmis. Drie dagen lang werden sigaretten, voedsel en drank uitgewisseld en gezamenlijk kerstliederen gezongen. Dit tot groot ongenoegen van de legerleiding, die het initiatief met repressie en censuur de kop indrukte. De franse regisseur Christian Carion, ontdekte het verhaal en maakte er een speelfilm van.  Christian Carion ontvangt ons joviaal in een prachtige hotelkamer in het hart van Brussel. Ondanks dat hij al de gehele dag geïnterviewd wordt is de Franse regisseur in opperbeste stemming. Zijn film is net met veel succes in première gegaan in Frankrijk en heeft goede bezoekcijfers in de eerste week dat de film draait. En de kritieken zijn ook niet slecht. Sommige journalisten vinden het prachtig en anderen bekritiseren hem door de wijze waarop ik het verhaal heb gebracht. Zij vinden het maar een onbetekenend verhaal in de historie. De kritiek blijkt zich voornamelijk te richten op het geringe aantal; militairen dat betrokken was bij de verbroedering. En als je het bekijkt op alle militairen die betrokken waren bij de verbroedering klopt dat misschien ook wel, maar er is veel research verricht en daaruit blijkt dat het er meer waren dan doorgaans wordt aangenomen. En al waren het maar twee vijandige frontsoldaten die elkaar de hand geschud hebben op kerstavond dan nog zou het de moeite zijn er een film van te maken. Het gaat om het feit dat sommige mensen besloten om de oorlog voor een paar dagen te stoppen en dit samen te doen. In de film worden de historische gebeurtenissen in gang gezet door de Duitse tenor Nikolaus Sprink, die als soldaat van het front naar een nabijgelegen kasteel wordt gedirigeerd om een optreden te verzorgen voor de troonopvolger van de Duitse keizer en hoge militairen. Zijn geliefde, de Deense sopraan Anna Sorensen, blijkt dit optreden gearrangeerd te hebben om herenigd te kunnen worden met Sprink. De Duitse soldaat is na het optreden echter vast besloten om terug te keren naar het front om in de loopgraven voor zijn kameraden op te treden. Sorensen wil echter niet van zijn zijde wijken en besluit eveneens op te treden. De door hen prachtig uitgevoerde kerstliederen bereiken ook de nabij gelegen loopgraven van de vijandige Franse en Schotse militairen, die beginnen te applaudisseren. Daarop besluit Sprink spontaan het niemandsland tussen de loopgraven te betreden om zijn gezang te continueren. Dat leidt tot een keten van gebeurtenissen die zijn weerga in de oorlogsgeschiedenis niet kent.  De Franse regisseur C. Carion, zelf afkomstig uit het Noord Franse gebied dat tijdens de Eerste Wereldoorlog door Duitsers bezet was, ontdekte de opmerkelijke geschiedenis toen hij het boek Batailles de Flandres et d’Artois 1914-1918 las van Yves Buffetaut. De regisseur belde de schrijver, die tevens historicus is, om samen op onderzoek uit te gaan wat er nu precies was gebeurd. Samen deden ze vervolgens onderzoek naar de unieke verbroedering in Britse, Franse en de Duitse archieven. Opmerkelijk genoeg bleken de Franse archieven het meest onvolledig. Een Franse generaal had besloten om alle beelden van het kerstbestand te laten vernietigen. Er waren alleen wat brieven overgebleven. Volgens Carion is het verhaal in Frankrijk tot op de dag vrij onbekend gebleven. In Groot Brittannië kent men het wel, daar wordt het zelfs op scholen behandeld. Samen met de slag bij de Somme die voor de Britten desastreus verliep. Maar in Frankrijk, Duitsland en België is het verhaal eigenlijk onbekend omdat de legerleidingen dit verhaal eigenlijk altijd gecensureerd hebben. Het is in Frankrijk ook uit de kranten gehouden. Met name de Franse en Duitse legerautoriteiten zijn altijd erg goed geweest in censuur, ze konden zelfs alle brieven lezen.  Kat gefusilleerd Tijdens de research stuitte Carion en zijn medewerkers op verbazingwekkende feiten, waar ook in de film naar verwezen wordt. Zo is in de film een kat te zien die in de loopgraven aan beide zijde van het front als een soort mascotte gekoesterd werd. Maar de werkelijkheid hierachter bleek nog absurder. Carion las in de verslagen tot zijn stomme verbazing dat de kat, nadat ontdekt was dat het beestje ook in de Duitse loopgraven gevoerd was, op last van een Franse commandant gefusilleerd moest worden. Deze executie is ook voor de film gemaakt, maar toen de beelden hiervan op een eerste vertoning van de film werden gezien dacht men dat het publiek dit nooit zou geloven, en dat het het waarheidsgehalte van de film daarmee wellicht in diskrediet zou brengen, daarom zijn deze beelden niet te zien in de film die nu gedraaid wordt.  In de film zitten tal van dergelijke bijzondere details zo is er ook de Franse soldaat Ponchel, die als de duisternis is gevallen achter de linies van de Duitse vijand sluipt om de nacht door te brengen in zijn ouderlijk huis om vervolgens bij het krieken van de morgen weer terug te keren in de franse loopgraven. Dat is gebaseerd op het verhaal van een franse soldaat wiens huis net in de door Duitsers bezet gebied achter hun loopgraven zat. Die jongen kende dat gebied als zijn broekzak en wist ’s nachts door de Duitse linies naar zijn huis te sluipen om bij zijn vrouw en kinderen enkele uren te slapen. Vlak voor het ochtendgloren keerde hij weer terug om gedurende de dag weer te schieten op de Duitsers alsof het een gewone baan van negen-tot-vijf was. Hij heeft dat een maand lang volgehouden. Zo zijn vrijwel alle karakters in Merry Christmas gebaseerd op mensen die echt bestaan hebben. De enige uitzondering daarop vormt de Deense sopraan Sorensen, maar de Duitse tenor die met het zingen van kerstliederen de keten van opmerkelijke gebeurtenissen in gang zette, heeft wel degelijk bestaan. Daarbij moet wel gezegd worden dat de verbroedering op meerdere plaatsen is ontstaan. Het verhaal van de tenor gebeurde in het Oosten van Frankrijk tussen Duitse en Franse loopgraven. De tenor was destijds een grote ster in Duitsland, maar ook in de rest van Europa. In de film is dan ook een Fransman te zien die de Duitse tenor voor aanvang van de oorlog nog heeft zien optreden in Parijs. Zo gaf het onderzoek ook verhalen weer van Duitsers die als ober werkzaam waren geweest in de pubs in Londen, zij lagen in de frontlijn als soldaat en troffen in het niemandsland de Britse klanten van de cafés waar zij voor de oorlog werkzaam waren geweest. Eerbetoon Om de authenticiteit van zijn eigen film te accentueren, castte Carion de acteurs uit de verschillende betrokken landen en liet hij hen ook in hun eigen taal in de film optreden. Het was voor mij erg belangrijk om geloofwaardig over te komen. Ik wilde niet een puur franse film maken, maar ik wilde de kijker meenemen naar de Duitse, de Britse en de Franse loopgraven en het verhaal van daaruit benaderen. We moesten om allerlei redenen beginnen met de veldslag. Dus ik regelde daarvoor per land een echte officier om de acteurs een militaire opleiding te geven met de kostuums en de wapens van 1914. Ik heb die officieren van tevoren gezegd: je mag van ze vragen wat je wilt. Het was ook niet toegestaan om contact te hebben met het thuisfront. Dus toen ze op de set arriveerden waren ze helemaal klaar om oorlog te voeren.  Carion benadrukt dat hij de film vooral gemaakt heeft als eerbetoon aan de betrokkenen. Het is hun verhaal en iemand heeft het van hen gestolen. Iedereen die bij dit bestand was betrokken is op de een of andere manier gestraft. De Duitsers werden op de trein naar het oostfront gezet, waar ze vaak omkwamen. Franse betrokkenen gingen als kanonnen vlees naar verdun. En het feit dat deze geschiedenis werd doodgezwegen is eigenlijk een soort tweede dood voor hen geweest. Deze film maken is de beste manier om te laten zien dat dit echt is gebeurd. We hebben ook een stichting in het leven geroepen om in Noord Frankrijk een monument op te richten als herinnering aan deze verbroedering, om daarmee nog eens te zeggen op deze plaats was een kerstbestand, laten we dat nooit vergeten.  (Bron: Checkpoint, december 2005)