De geneeskunde in oorlogstijd Reportage van oorlogscorrespondent Izak Samson

Meermalen viel me het voorrecht te beurt om veldhospitalen en hospitalen kort achter het front gelegen te bezoeken. Weliswaar kreeg ik in die hospitalen een juiste indruk van het ontzettende gebeuren op het eigenlijke oorlogstooneel, doch bovendien merkte ik toch ook hoe met succes verschillende pogingen werden gedaan om de slachtoffers van den oorlog bij te staan. De heelkunde speelt natuurlijk de voornaamste rol. Hoe verder men achter het front komt, des te meer bemerkt men de vervolmaking van deze kunst. Zoo bezocht ik onlangs het Grand Palais waarin honderden gewonden worden verpleegd. In dit groote gebouw, dat een gelegenheidhospitaal is, vindt men de meest moderne werktuigen die de genezing moeten bevorderen. Veel gewonden worden hier behandeld in een nakuur. Ik ga met stilzwijgen voorbij de talrijke zalen waarin de gewonden toeven. Doch ik merk in het voorbijgaan op, dat het grootste deel der hier verpleegden behoort tot den werkenden stand. Men kon dit o.a. opmaken uit het voorkomen, de kleeding enz. der talrijke bezoekers, die naast de bedden der gewonden hadden plaats genomen. Maar ook uit de aan het hospitaal verbonden werkplaats blijkt, dat er hier veel werklieden worden verpleegd. Die werkplaats gelijkvloers, is n.l. ingericht om de gewonden, die weer min of meer het gebruik hunner ledematen te hunner beschikking hebben, gelegenheid te geven zich te oefenen in die handgrepen, die ze in hun bedrijf vóór den oorlog beoefend, noodig hadden. Een vrij groot aantal werkbanken met bankschroeven enz., vindt men reeds in de voorzaal. Met ingenomenheid deelde mij een officier van gezondheid mede, dat dit goede werk ingericht en onderhouden wordt door onzen landgenoot, den juwelier Asser, die deze inrichting schiep. Behalve voor metaalbewerking, was er een afdeeling voor houtbewerking. Reeds wisten vele gewonden handig allerlei nuttige bruikbare voorwerpen te maken. Aan het hospitaal is een zeer groote afdeeling verbonden voor orthopaedie en massage. Tientallen werktuigen van hand-, arm-, voet-, been- en rompbeweging zijn hier voorhanden en in gebruik. De dokter wees er met nadruk op, dat de meeste dier hulpmiddelen ontworpen waren naar Zweedsche uitvinding, en gemaakt waren in Duitschland vóór den oorlog. Op staten wordt aangegeven de duur en de aard der verrichtingen die de patiënt moet doen of ondergaan. Men doet hier ook veel aan Zweedsche gymnastiek en massage. In een groote zaal zag ik o.a. wel een twee dozijn masseurs en masseuses, gelijk bezig patiënten te behandelen. Nagenoeg alle patiënten nemen na de behandeling rust. Dan wordt hier ook, veel gewerkt met electrische zonnen en andere bestralingstoestellen. Warmte en licht van verschillende kleuren doen hier dienst bij het heelingsproces, evenals lucht, licht en allerlei baden. Zeer veel interessants is er te zien. Een opmerkelijk schilderstuk in de zaal der orthopaedie wil ik nog even vermelden. Op een groot doek boven den doorgang van twee zalen, staat een heel groote afbeelding. Op het doek ziet men een neergeschoten Duitsche vliegmachine, vernield, waaronder de bestuurder verpletterd neerligt. Rechtop, het militaire saluut brengende, staat een Fransche vlieger die den gevallen tegenstander de eer bewijst die flinke dappere kerels elkander geven. Van hier toog ik nog naar het hospitaal Val de Grâce. Daar vindt men wel de meest moderne inrichting voor hospitaalverpleging, ingericht voor speciale gevallen. Ook vindt men in iedere kamer waar een gewonde ligt, behalve allerlei anders, een badkuip met toebehooren. Elke patiënt ligt alleen. Natuurlijk eischt dit meer personeel en is die soort verpleging kostbaar. Doch men ziet nu eenmaal niet tegen kosten en inspanning op, om de zonen van Frankrijk te behouden. In een der gebouwen van dit hospitaal is een bijzondere afdeeling ingericht tot museum. Daar ziet men merkwaardige genezingen aan gelaat, handen, voeten en andere lichaamsdeelen in was afgebeeld, zoo natuurgetrouw mogelijk. De patiënten die de kunstbewerking ondergaan, worden door beeldhouwers in de verschillende stadiën hunner genezing afgebeeld, zoodat men een zeer levendige voorstelling krijgt van den toestand waarin zich de patient bevond, voor en na de operatie. Ik zag o.a. een serie neus, mond en wang operaties. De verwondingen waren alle zeer afzichtelijk, doch alle verwonden zagen, nadat ze als genezen waren ontslagen er weer vrijwel normaal uit. Er wordt gewerkt naar de Morestin methode. Ik zag neus operaties in vijf stadiën. Er waren gevallen waarbij geheel de neus was weggeschoten; met behulp van de huid van het voorhoofd, verschafte men den verwonde een nieuwen neus. Daar van de meeste patiënten een portret voor hun verwonding gemaakt aanwezig was, kon men zelfs vaststellen dat sommigen in uiterlijk schoon hadden gewonnen. Kaak- en andere aangezichtsherstellingen waren eveneens met goed gevolg uitgevoerd. Verder was hier ook gedemonstreerd de Carrell-methode. Carrell houdt de wonden in plaats van met pluksel of anderszins, door waterspoeling vrij van infectie. Alweer met behulp van wasbeelden wordt die verrichting hier duidelijk gemaakt. Al wat ook maar eenige betrekking heeft op de oorlogsgeneeskunde is hier verzameld. Zoo vindt men hier allerlei chemische praeparaten. Doch niet alleen met wat voor de genezing noodig was en is te verzamelen hield men zich onledig. Neen! Al wat kan bijdragen om den mensch tegen de oorlogsmiddelen te beschermen vindt men hier. Zoo tientallen stalen helmen, die den dragers het leven redden, of hen voor verwondingen behoedden. In die helmen steken nog de stukken staal, ijzer, koper of steen, die door het geweld der ontploffingen er in terecht kwamen. Miniatuur inrichtingen van hospitalen, Roode Kruis-auto's, en zelfs loopgraven-hulpposten vindt men er. Zelfs de onderscheiding met den halsband van een gevallen Roode Kruis-hond wordt er in dankbare herinnering bewaard. Natuurlijk is hier ook het eerste Duitsche gasmasker, dat bij Beaumont was buitgemaakt en naar welks model men er duizenden maakte. Voorts allerhande granaten van de 75 mm. tot de 38.1 cm. toe. Dan afbeeldingen van beenbreuken en andere verwondingen die om een of andere reden merkwaardig waren. Bij al die voorwerpen staat volledig vermeld waar en aan wien de wond was toegebracht, waarnaar de afbeelding is gemaakt. Verder of de persoon overleed, dan wel genas. Dit museum is niet ingericht om de nieuwsgierigheid te bevredigen, doch om tot leering te strekken. Particulieren krijgen dan ook maar hoogst zelden toegang tot deze inrichting. Wel komen vele geneesheeren hier hun licht opsteken. Het ligt niet op mijn weg nu in allerlei onderdeelen die inrichtingen te bespreken, doch in het bijzonder vestig ik nog even de aandacht op de afdeeling der oogheelkunde die men er aantreft. Weliswaar kan men het licht niet terug schenken aan hen die dit kostelijk goed verloren. Doch de verstrekte kunstoogen dragen er veel toe bij om de omgeving van het slachtoffer minder smartelijk aan het verlies te herinneren. Men heeft hier ook de methode-Kouindjy voor wondenbehandeling gedemonstreerd. Om de tegenstelling aan te toonen, heeft men ook de oude methode van windsels aangebracht. Laat ik nog even vermelden een speciale loopgraafdraagbaar. Het ligvlak is hier een net van dun sterk koord, bevestigd aan korte stokken. De gewonde komt er in zittende houding in. Die kortheid is noodig om gemakkelijk langs de scherpe bochten en hoeken te kunnen komen.

▬ Personalia Izak Samson (1872-1928) Een van de Nederlandse verslaggevers die indertijd voor verschillende bladen vanaf het front als ooggetuige verslag gedaan van de gruwelen van de oorlog was Izak Samson. Hij was in de loop van zijn leven behalve als journalist, ook werkzaam als diamantbewerker, vertegenwoordiger in alcoholvrij bier en boekhandelaar. Izak Samson was een overtuigd socialist en anti-militairist en schreef voor Het Volk, het Algemeen Handelsblad en Het Nieuws van den Dag. De op deze website gepubliceerde stukken van Samson zijn afkomstig uit Brieven, indrukken en beschouwingen door een neutraal journalist aan het Westfront der Geallieerden gedurende de jaren 1914, 1915, 1916, 1917 (Amsterdam 1917).