naar homepage


Gifgas tijdens de Eerste Wereldoorlog



Inhoudsoverzicht
Inleiding
De eerste Duitse pogingen om ‘gifgas’ te gebruiken

Gifgas - de chemische oorlogvoering in de Eerste Wereldoorlog
Fritz Haber - De chemicus die gifgas introduceerde in de Eerste Wereldoorlog 
Misverstanden over gifgas
'A Higher Form of Killing’. Een uitspraak van Fritz Haber?
Afbeeldingen van slachtoffers van mosterdgas uit de Eerste Wereldoorlog
Nederland en de dreiging van chemische oorlogvoering 1918-1939
Het Chemisch Wapenverdrag (1997) en de Eerste Wereldoorlog 
Gifgas - De chemische wetenschap voor oorlogsdoeleinden misbruikt
Het aantal slachtoffers van de eerste gasaanvallen in april 1915 bij Ieper
The number of 80.000 British shell shock victims, a rarely questioned number
Negentig jaar geleden gebruikte Duitsland voor het eerst gifgas

Drie artikelen over de erfenis aan gifgasgranaten na de Eerste Wereldoorlog:
Gevaarlijke erfenis: gifgasgranaten gedumpt in de Noordzee bij Knokke
De dood wacht geduldig aan het Belgische strand
De gruwel van Houthulst

 Inleiding
Het beruchte gifgas is een symbool geworden voor de chemische verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. Sommigen auteurs beweren dat gifgas een humaan wapen was, omdat gifgas zou uitschakelen, in plaats van doden, waardoor de slachtoffers krijgsgevangen konden worden gemaakt. Maar gifgas werd niet gebruikt omdat het humaner was dan bommen, granaten en kogels. Het was een nieuwe gruwel waaraan de frontsoldaat werd blootgesteld in het ‘koor der verschrikking’ waaronder de soldaat toch al zo te lijden had.
Meer nog dan bommen, granaten en kogels, symboliseerde het gifgas de ontmenselijking van de oorlog. Het doodde en verwondde verraderlijk, stil als een sluipmoordenaar, volstrekt willekeurig en nooit snel en pijnloos. Het gas vereiste bovendien beschermende kleding en gasmaskers waardoor soldaten veranderden in groteske beesten. Dat gasmasker ontnam de soldaten daardoor hun laatste restje individualiteit: mannen waren primitieve monsters geworden. Het effect van gas was dan ook vooral groot op het psychologische vlak.

 Gifgas - de chemische verschrikking van de Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog is misschien wel het meest berucht geworden vanwege het gebruik van gifgas. Dat gifgas is een symbool geworden voor de chemische verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. Toch was de angst voor gifgas overdreven.
In tegenstelling tot de vele verhalen die hierover de ronde doen, eiste het gas, vergeleken met de aantallen die in de jaren 1914-1918 normaal waren, naar verhouding weinig slachtoffers.
Zie hiervoor: The number of 80.000 British shell shock victims, a rarely questioned number
Genoemde artikelen zijn van de hand van
Leo van Bergen, auteur van het bekende boek
'Zacht en eervol, lijden en sterven in een Grote Oorlog'. 

 De eerste Duitse pogingen om ‘gifgas’ te gebruiken
Duitse experimenten in 1914 en 1915 op zoek naar de juiste manier van gifgasgebruik

 Fritz Haber - De chemicus die gifgas introduceerde in de Eerste Wereldoorlog
Fritz Haber (1868 – 1934) was een Duits chemicus die met zijn onderzoek naar strijdgassen de gasoorlog introduceerde in de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast is hij bekend als de uitvinder van het Haber-Bosch proces waarvoor hij in 1919 de Nobelprijs voor chemie ontving.
Eric Wils bespreekt in dit artikel het leven van Fritz Haber en zijn invloed op de ontwikkeling van de gifgasoorlog aan de Duitse kant.

 Het OPCW-monument voor alle slachtoffers van chemische wapens - Eric R.J. Wils
Koningin Beatrix onthulde o
p 9 mei 2007 een monument voor alle slachtoffers van chemische wapens. Dit gebeurde omdat het internationale Chemisch Wapenverdrag tien jaar van kracht is en de ‘Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons’ (OPCW) tien jaar bestaat.

 Fritz Haber in het nieuws - Eric R.J. Wils
Een reactie op de column van Prof. Dr. B. Smalhout: ‘Dr. Fritz Haber crimineel genie’
(De Telegraaf - 10 februari 2007)

Misverstanden over gifgas - Eric R.J. Wils
Op datgene wat de historicus Meidenbauer (auteur van ‘Lexicon van historische misverstanden’) in het stukje over gifgas te berde brengt, kan nauwelijks het woord wetenschap van toepassing zijn. In dit legt Eric Wils uit waarom hij deze mening is toegedaan.

'A Higher Form of Killing’. Een uitspraak van Fritz Haber?
Fritz Haber zou deze uitdrukking hebben gebruikt bij de uitreiking van de Nobelprijs. Eric Wils toont aan dat hiervoor geen bronnen te vinden zijn en dat dit de nawerking lijkt te zijn van de Britse propagandamachine uit de Eerste Wereldoorlog. 


Afbeeldingen van slachtoffers van mosterdgas uit de Eerste Wereldoorlog
Een bekende foto uit de Eerste Wereldoorlog toont een rij Britse soldaten die het slachtoffer zijn geworden van mosterdgas. Hetzelfde onderwerp is te zien op het beroemde schilderij ‘Gassed’ van John Singer Sargent. Beide afbeeldingen worden vrijwel altijd in boeken of artikelen over de gasoorlog gebruikt om aan te tonen hoe verschrikkelijk deze gasoorlog is geweest. In dit artikel wordt ingegaan op de achtergrond van de foto en het schilderij en wordt getracht enige relativering aangaande deze verschrikkingen aan te brengen.

Nederland en de dreiging van chemische oorlogvoering 1918-1939
Chemische oorlogvoering was na de Eerste Wereldoorlog wereldwijd een belangrijk vraagstuk van oorlog en vrede. Pacifisten, maar ook militaire historici, schetsten een apocalyptisch toekomstbeeld van een totale oorlog waarin de burgerbevolking het doelwit dreigde te worden van terreurbombardementen met chemische wapens.
Dit schrikbeeld was tijdens het interbellum in Nederland onderwerp van verhitte debatten en oplopende emoties. Ook hier bereidde men zich, net als ander landen, voor op het gebruik van het gaswapen dat echter tijdens de Tweede Wereldoorlog niet werd ingezet.

 Het Chemisch Wapenverdrag en de Eerste Wereldoorlog 
In 1997 werd het Chemisch Wapenverdrag van kracht na meer dan 20 jaren onderhandelen. Anno 2006 hebben meer dan 175 staten zich aangesloten bij het verdrag. De Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW), gevestigd in Den Haag, dient de naleving van het Chemisch Wapenverdrag te controleren. In het verdrag wordt o.a. de vernietiging van de bestaande (oude) chemische wapens geregeld en hoe de chemische industrie gecontroleerd wordt op het gebruik van chemicaliën die voor chemische wapens kunnen worden toegepast.
Ongeveer 200 inspecteurs controleren de naleving van het verdrag en rapporteren hierover aan de Uitvoerende Raad van de OPCW.

 Gifgas - De chemische wetenschap voor oorlogsdoeleinden misbruikt
In de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog ontstond, ook in Nederland, grote bezorgdheid over de ontwikkelingen in de de toepassing van chemische strijdmiddelen. Deze ontwikkelingen stuitten op veel verzet, dat vooral afkomstig was uit de sociaal-democratische en pacifistische arbeidersbeweging.
De hier gebruikte tekst is afkomstig uit de brochure Stikgas – De chemische wetenschap voor oorlogsdoeleinden misbruikt. Deze tekst biedt een goed overzicht van de opvattingen die over dit onderwerp rond 1924 leefden in de moderne arbeidersbeweging.

 Het aantal slachtoffers van de eerste gasaanvallen in april 1915 bij Ieper
Op 22 april 1915 lanceerden de Duitsers bij Ieper aan de noordkant van de saillant (Steenstrate-Langemark) de eerste grote gasaanval met chloorgas op de daar gelegen Franse troepen. Deze gebeurtenis wordt algemeen beschouwd als het begin van de chemische oorlogsvoering in de Eerste Wereldoorlog.
Bij de herdenking hiervan verscheen er in de Belgische krant De Standaard van 22 april 2005 een kort bericht over dit onderwerp onder de titel ‘Negentig jaar geleden gebruikte Duitsland voor het eerst gifgas’ (zie hieronder). Dit bericht (zie hieronder) wordt in dit artikel van commentaar voorzien door Eric Wils.

 The number of 80.000 British shell shock victims, a rarely questioned number
On 15 November 2004 Dr. Leo van Bergen gave a lecture on shell-shock at a conference on
War as a Universal Trauma (20th Annual Meeting of the International Society for Traumatic Stress Studies, New Orleans 13-16 November 2004). Van Bergen points his attention on the alleged 80.000 British shell-shock victims, a constantly repeated but rarely questioned number. Van Bergen however explains why in his view this number is build on quicksand
.

 Negentig jaar geleden gebruikte Duitsland voor het eerst gifgas
Artikel uit de Belgische krant De Standaard van 22 april 2005

Gifgasgranaten: gevaarlijke erfenis uit de Eerste Wereldoorlog
Nog jaarlijks worden in België gifgasgranaten uit de Eerste Wereldoorlog gevonden. In het verleden werden deze gevaarlijke granaten gedumpt voor de kust van Knokke. Lees hierover het artikel:
Gevaarlijke erfenis: gifgasgranaten gedumpt in de Noordzee bij Knokke
Naar aanleiding hiervan schreef journalist
Rob Ruggenberg over de situatie bij Knokke een alarmerend artikel: De dood wacht geduldig aan het Belgische strand.
Lees over dit onderwerp ook het artikel over de laatste stand van zaken:  
De Paardenmarkt - Een oude munitiestortplaats voor de Belgische kust

DOVO - Dienst Opruiming en Vernietiging Ontploffingstuigen
In het Belgische Houthulst is de DOVO gevestigd. Dit is de Dienst Opruiming en Vernietiging Ontploffingstuigen, zoals deze Belgische defensie-eenheid officieel heet. Deze dienst houdt zich bezig met het opruimen van ammunitie uit de Eerste Wereldoorlog. Alleen al in de streek rond Ieper komt elk jaar 200.000 tot 250.000 kilo aan scherpe granaten aan de oppervlakte. Twintigduizend kilo daarvan is ‘probleemmunitie’: gifgasgranaten met een dodelijk strijdgas. Deze gifgasgranaten liggen in Houthulst in de buitenlucht, wegroestend en nauwelijks bewaakt. Lees het artikel van Rob Ruggenberg:
De gruwel van Houthulst

Men is echter druk doende de problemen op te lossen zoals o.a. blijkt uit onderstaand artikel uit Het Nieuwsblad van Ronny Vanhooren van 22 april 2006:
 
Dovo krijgt nieuwe ontploffingskamer
Minister Flahaut komt ontmanteling inspecteren

HOUTHULST/ POELKAPELLE - Nog deze zomer beslist de federale regering over de aankoop van een nieuwe ontploffingskamer voor Dovo. Het gaat om een investering van 16 miljoen euro. Dat bevestigt federaal minister van Defensie André Flahaut (PS), die gisteren op bezoek was in Houthulst.

Elk jaar krijgen de Dovo-militairen in Poelkapelle/Houthulst zo'n 150 tot 200 ton oude munitie binnen'', zegt ingenieur Bart Vanclooster. ,,Deze munitie dateert meestal uit de Eerste Wereldoorlog. Om al dat gevaarlijk oorlogstuig onschadelijk te maken, is er sinds enkele jaren een doorgedreven ontmantelingsprogramma bezig in het militair domein van Poelkapelle/Houthulst.''

,,Tot nu toe is alle kleine munitie tot 7,7 cm diameter onschadelijk gemaakt. Deze vernietiging gebeurt in open veld als het gaat om louter conventionele wapens. Bij chemische ladingen gebeurt de vernietiging in een ontmantelinginstallatie of in een ontploffingskamer. Gans deze operatie gebeurt op een veilige en milieuvriendelijke manier.''

,,Sinds 1998 zijn er al 11.000 oorlogstuigen ontmanteld en vernietigd. Eind vorig jaar is alle oude chemische munitie tot een diameter van 7,7 cm ontmanteld en vernietigd. Nu is het de beurt aan de oude munitie met een diamater van 10,5 cm, 15 en 21 centimeter.''

Werkgelegenheid verzekerd
,,De afbouw van deze voorraad oude munitie zal zo'n vier jaar duren. Daarvoor hebben we een andere ontploffingskamer nodig, want de huidige infrastructuur is niet geschikt. Daarom is er een aanbestedingsprocedure lopende om een nieuw systeem aan te kopen. Momenteel zijn een Amerikaans en een Japans bedrijf kandidaat. Het gaat hier om een investering van zestien miljoen euro. De federale regering beslist nog voor de zomervakantie'', weet Bart Vanclooster.

De werkgelegenheid in de kazerne van Poelkapelle/Houthulst is verzekerd. Momenteel werken er zo'n 140 militairen in deze kazerne. Dovo telt met 120 het grootste aantal manschappen. Het is de bedoeling om in de tweede helft van dit jaar de nieuwe ontploffingskamer te plaatsen.

(Bron: Ronny Vanhooren - Het Nieuwsblad - 22 april - 2006)

  Wie meer wil weten over de ontwikkelingen bij de Dovo kan de website raadplegen van de Belgische krant
Het Nieuwsblad en in het zoekvenster
rechtsboven invullen: Dovo. Ook de zoekterm gifgas levert vele artikelen.

All photos are taken from my private collection books, picture postcards and from the public domain of internet. Any use of copyrighted images is accidental, and any such material will be promptly removed from this site upon notification from the copyright holder.   

naar homepage


eXTReMe Tracker