Siegfried Sassoon

naar poetry corner

Siegfried Sassoon - Attack

At dawn the ridge emerges massed and dun
In wild purple of the glow'ring sun,
Smouldering through spouts of drifting smoke that shroud
The menacing scarred slope; and, one by one,
Tanks creep and topple forward to the wire.
The barrage roars and lifts. Then, clumsily bowed
With bombs and guns and shovels and battle-gear,
Men jostle and climb to meet the bristling fire.
Lines of grey, muttering faces, masked with fear,
They leave their trenches, going over the top,
While time ticks blank and busy on their wrists,
And hope, with furtive eyes and grappling fists,
Flounders in mud. O Jesus, make it stop!

Dit gedicht is geschreven in het Craiglockhart hospitaal van Dr Rivers, 1917, bekend uit de Pat Barker-trilogie. De auteur schreef: 'From a note in my diary while observing the Hindenburg Line attack'. Siegfried Sassoon (1886-1967) kwam uit een gegoede familie. Hij studeerde enkele jaren in Cambridge en wijdde zich aan de genoegens die zulke gegoede families op het platteland hebben: jagen en paardrijden. 

Siegfried Sassoon (1886-1967)

Ook publiceerde Sassoon enkele gedichten in eigen beheer. 
Hij werd in zijn poëzie aangemoedigd door zijn moeder. Pas tijdens de Eerste Wereldoorlog begon hij de gedichten te schrijven waardoor hij beroemd werd. Hij was bevriend met Robert Graves en onmoette Wilfred Owen tijdens een verblijf in het Craiglockhart hospitaal. Later, eind jaren 20, heeft zijn poëzie steeds meer een godsdienstige toon. In 1957 wordt hij Katholiek.

Naast zijn gedichten schrijft hij ook proza, waarvan de semi-autobiografische 'Memoirs of a fox-hunting man', 'Memoirs of an infantry officer' en 'Sherston's progress' de bekendste zijn. Later bundelt hij ze in zijn 'The complete memoirs of George Sherston', waarvan nog steeds uitgaven in de handel zijn. Toen ik een Schotse hoogleraar Grieks vroeg of hij mij een schrijver met een buitengewoon goede stijl kon aanbevelen, antwoordde hij dat hij zeer onder de indruk was van het proza van Sassoon.

Terug nu naar het gedicht, niet een van Sassoons makkelijkste. Want Sassoon kan erg makkelijk schrijven. Hij kan erg goed schrijven wat de communisten vroeger 'agit-prop' noemden: agitatie en (tegen-)propaganda. Een voorbeeld daarvan hieronder.

Een parafrase:
De dag breekt aan en de heuvelrug rijst op massief en donkerbruin in het woeste paars van de dreigende zon, die nog smeult door de wolken wegdrijvende rook die de dreigende, pokdalige helling als een doodskleed omsluiten; en één voor één kruipen en vallen de tanks in het prikkeldraad.

De vuurwals brult en beweegt zich voorwaarts. Daarna komen de soldaten, onhandig en gebogen onder hun granaten en geweren, spades en andere spullen nodig voor het gevecht, elkaar verdingend de loopgraven uit om het hoofd te bieden aan het nijdige vuur. Horden grijze en kankerende, van angst vertrokken gezichten, in de aanval, terwijl de tijd onbewust en druk op hun pols tikt, en hoop, met spiedende ogen en grijpende vuisten , in de modder strompelt (en smoort?). Jezus, laat het ophouden!

Een dertienregelig gedicht, net geen sonnet, want geen 14 regels. Het rijmschema is a a (dun-sun) b (shroud) a (one) d(wire) b (bowed) e (gear) d(fire) e(fear) f (top) gg( wrists + fists) f (stop). 

Het begin, toch nog wat poëtisch, door het oproepen van de kleuren en het personificeren van natuurverschijnselen en het landschap (dreigende zon, dreigende helling) schetst duidelijk de achtergrond waartegen de actie zich zal afspelen. De tanks gaan langzaam en vallen als het ware om, tegen het prikkeldraad. Terwijl dit misschien een van de eerste keren is dat tanks in een gedicht voorkomen, horen we niets meer van deze onhandige machines, m een ander gedicht had Sassoon ze al een keer laten opdraven, maar met een totaal ander effect: zie hieronder.

Ongeveer op de helft komen de hoofdpersonen in beeld. Tot dan wisselt het tempo door het opeenstapelen van medeklinkers, wat vertragend werkt, met een kleiner aantal. Door het toevoegen van "and" komt er weer enige versnelling ("bombs and guns and shovels and battle-gear") met tegelijkertijd de nadruk op de zwaarte van de bepakking. Er komen weer meer concrete woorden en beelden en even later zullen er meer abstracties komen. Heel mooi vind ik altijd "While time ticks blank .."" : het contrast van de morrende, vloekende mannen met het onpartijdige horloge. (Polshorloges waren toen nog zeldzaam.) En dan de hoop, die zich moeilijk staande kan houden in de modder, gevolgd door een verzuchting. 

Hieronder een kort gedicht, waarin tanks een voorname rol spelen:

Blighters
The House is crammed: tier beyond tier they grin
And cackle at the Show, while prancing ranks
Of harlots shrill the chorus, drunk with din;
We're sure the Kaiser loves our dear old Tanks!

I'd like to see a Tank come down the stalls,
Lurching to ragtime tunes, or 'Home, sweet Home',
And there'd be no more jokes in Music-Halls
To mock the riddled corpses round Bapaume.

[Blighters= zowel 'ellendelingen' als 'kerels']

Korte parafrase: 
het theater zit vol, men vergaapt zich aan de danseressen/zangeressen ('harlots' = hoeren) met hun nationalistisch gebral. Stuur een tank op het publiek en de danseressen af, dan valt er niets meer te lachen over de doorzeefde lichamen rond Bapaume. 

Zelden is het verschil tussen het gevoel van de met verlofgaande soldaat, die zijn verhaal niet kwijt kan omdat men hem toch niet zal geloven, een steeds terugkerend verschijnsel in de egodocumenten van soldaten van welk land ook, en het zelfvoldane thuisfront schrijnender verwoord.

Fred van Woerkom

naar poetry corner