Generaal C.J. Snijders (1852-1939) Opperbevelhebber van de Nederlandse Land- en Zeemacht (OLZ)

Snijders moest er voor zorgen dat de Nederlandse krijgsmacht paraat was nadat de Eerste Wereldoorlog was uitgebroken en dat ook zou blijven. Dat was een verre van eenvoudige taak. Zo gauw de oorlogsdreiging afnam ontstond natuurlijk direct de druk vanuit de samenleving om het aantal gemobiliseerde soldaten – meer dan tweehonderdduizend man – te verminderen. Daarnaast moest het verouderde Nederlandse leger van moderne technische middelen zoals vliegtuigen voorzien worden.

Er ontstonden in de loop van de oorlog politieke wrijvingen over de te volgen strategie van de neutraliteitshandhaving. In het voorjaar van 1918 liepen de spanningen tussen Snijders en het kabinet te hoog op. Snijders achtte het leger kansloos tegen een dreigende Duitse inval en sprak zich uit om in dat geval de Duitse kant te kiezen.

De toenmalige minister van oorlog B.C. de Jonge wilde Snijders ontslaan, maar koningin Wilhelmina weigerde dit te bekrachtigen. Pas in oktober kwam een einde aan deze impasse.

Generaal C.J. Snijders (derde van rechts) temidden van het Bureau Generale Staf tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Naar aanleiding van de soldatenrellen in de Harskamp in oktober werd Snijders op 9 november 1918 eervol ontslag verleend. De vereniging ‘Ons Leger’ sprak na aanleiding van het aftreden van Snijders over ‘een groot onrecht geschied aan onze weermacht’.

Monument voor Snijders onthuld in 1946
Na de Eerste Wereldoorlog werd voor Snijders een bronzen borstbeeld vervaardigd dat zich nu in de collectie van het Legermuseum in Delft bevindt. Het vormt onderdeel van de vaste tentoonstelling over het Nederlands leger tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Het enigszins gehavende beeld met een barst in de linkerarm, toont Snijders in groot tenue als opperbevelhebber. Passend in de niet-martiale Nederlandse cultuur is het een bescheiden beeld, maar anderzijds heeft Snijders gelukkig nooit daadwerkelijk oorlog moeten voeren om het vaderland te verdedigen.

Snijders bleef als generaal b.d. een prominente rol spelen in het debat over de Nederlandse krijgsmacht in het interbellum, o.a. door het voorzittersschap van de vereniging ‘Ons Leger’, en kantte zich tegen de roep om ontwapening.

Hij was daarbij onder meer actief als pleitbezorger van de militaire en civiele luchtvaart, iets dat al was begonnen in 1907 toen hij voorzitter werd van de Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart.

In 1939 nam, na het overlijden van Snijders, een comité het initiatief om een nieuw gedenkteken op te richten. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog waarbij dat gebeurde waar Snijders 22 jaar eerder zo bang voor was, namelijk dat het Nederlandse leger opgerold zou worden door de Duitsers, werd het monument pas in juli 1946 onthuld.

Gedenkteken C.J. Snijders te Soesterberg Voor vergroting van klik op bovenstaande afbeelding of klik hier

Het was een afgietsel van het reeds bestaande bronzen borstbeeld dat opgenomen werd in een gedenksteen. Onder het borstbeeld staat de inscriptie: ‘Generaal C.J. Snijders, Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht, 1914-1918’. Daaronder zijn de gekruiste maarschalksstaven en de militaire Willems-Orde aangebracht. De staven zijn een aanduiding voor de functie van opperbevelhebber in de rang van generaal. Deze functie bestond alleen in oorlogstijd.

Aan de linkerkant staan de woorden ‘Weerbaarheid, Volkskracht, Jeugdopvoeding’ en aan de rechterkant ‘Nederland en Indië één luchtvaart’. Het monument stond oorspronkelijk op de binnenplaats van het Pesthuis in Leiden, waar het Legermuseum voor de verhuizing naar Delft was gehuisvest.

Gezien de stuwende rol van Snijders voor de luchtvaart is het niet meer dan logisch dat het monument later naar het Militaire Luchtvaartmuseum in Soesterberg is verplaatst. Daar staat het nu bij de ingang van de naar hem genoemde Snijdershal met de geschiedenis van de militaire luchtvaart uit de periode 1913-1950.

Anno 2008 maakt het monument, zoals op bovenstaande foto te zien is, een verwaarloosde indruk met het uitgelopen groen van het bronzen beeld en een vuile bovenkant. Niet bepaald een eerbetoon aan Nederlands hoogste militair tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Aan het museum werd schriftelijk gevraagd of ze daar niet aan wat konden doen, maar het volgende negatieve antwoord werd verkregen: ‘Het schoonmaken van dit collectiestuk zou betekenen dat het door een gespecialiseerd bedrijf schoongemaakt en behandeld dient te worden. Op dit moment zit een dergelijke aanpak van het object (sic) niet in de planning en begroting van het Militaire Luchtvaartmuseum.’ Waarvan akte.

Recente literatuur over Snijders
▬ Paul Moeyes, De sterke arm, De zachte hand. Het Nederlandse leger & de neutraliteitspolitiek 1839-1939, Amsterdam, 2006.
▬ Pauline Onderwater: ‘Vaderland, vorstenhuis en weerbaarheid’. Generaal C.J. Snijders en debatten over de Nederlandse defensie en samenleving, 1914-1939, in: Hans Andriessen, Leo Dorrestein en Perry Pierik (red.), De Grote Oorlog,
Kroniek 1914-1918, deel 16, Soesterberg, 2008, p. 125-232.