Charles Hamilton Sorley


naar 
poetry
corner

When you see millions of the mouthless dead
When you see millions of the mouthless dead
Across your dreams in pale battalions go,
Say not soft things as other men have said,
That you’ll remember. For you need not so.
Give them not praise. For, deaf, how should they know
It is not curses heaped upon each gashed head?
Nor tears. Their blind eyes see not your tears flow.
Nor honour. It is easy to be dead.
Say only this, ‘They are dead.’ Then add thereto,
‘Yet many a better one has died before.’
Then, scanning all the o’ercrowded mass, should you
Perceive one face that you loved heretofore,
It is a spook. None wears the face you knew.
Great death has made all his for evermore.


Charles H. Sorley (1895-1915) werd in Aberdeen, Schotland, geboren, waar zijn vader hoogleraar Wijsbegeerte was. Het gezin verhuisde in 1900 naar Cambridge, Engeland, waar zijn vader ook weer professor werd. Hij bezocht het befaamde Marlborough College, een ‘public school’ (dure kostschool), waar hij een uitstekend debater was en de poëzieprijs won. Hij won een beurs voor University College, Oxford en zou daar gaan studeren, maar eerst ging hij, voor de taal, naar Duitsland, naar Mecklenburg en naar de universiteit van Jena in Pruisen.

Charles H. Sorley (1895-1915)

Toen de oorlog uitbrak werd hij geïnterneerd in Trier en de volgende dag vrijgelaten met de instructie onmiddellijk het land te verlaten. In Engeland nam hij dienst bij het Suffolk Regiment als 2e luitenant en op 30 mei 1915 ging hij, als luitenant, naar het Frankrijk en Vlaanderen, waar hij bij Ploegsteert vocht. In augustus werd hij kapitein. Op 13 oktober werd hij, bij Loos, door een sluipschutter in het hoofd geschoten. Hij werd snel begraven. Zijn graf bleef onbekend en zijn naam staat vermeld op de muur (Loos Memorial to the Missing) van Dud Corner Cemetery. Volgens één bron vond men het bovenstaande gedicht op zijn lichaam, volgens een andere bron waren er 37 gedichten (inclusief het bovenstaande) in zijn uitrusting. In 1916 werd de bundel Marlborough and Other Poems uitgegeven, die vier drukken beleefde.

Robert Graves (‘Goodbye to All That’, ‘ I, Claudius’, maar ook dichter) vond Sorley één van de drie grote ‘war poets’ die tijdens de oorlog sneuvelden. De andere twee waren Rosenberg en Owen.

Charles Hamilton Sorley is zo interessant omdat hij ook Duitsland kende en nog wel vlak voordat de oorlog uitbrak. Hij vond er veel  bewonderens- waardigs, op het militarisme en het anti-semitisme na. Hij ging veel met joodse medestudenten om.
Ook is hij interessant omdat hij in zijn korte leven zo’n grote ontwikkeling meemaakte: van een jongensachtig enthousiasme, waarbij toch zijn scherpe analytische geest steeds doorklinkt, tot een reactie op Rupert Brooke’s ‘The Soldier’ (If I should die, think only this of me’) en tot een vernieuwing in de poëzie. 

Parafrase 
Als je miljoenen mondloze doden in je dromen ziet voorbijtrekken in bleke bataljons, zeg dan geen vriendelijke dingen zoals anderen dat hebben gezegd, dat onthoud je toch wel. Want dat hoef je niet te doen. Prijs ze niet. Want hoe zouden zij die doof zijn, weten dat je geen verwensingen laat neerdalen op hun gehavende hoofden? Ook geen tranen. Hun niets-ziende ogen zien je tranen niet. Ook geen eerbewijzen. Het is makkelijk dood te zijn. Zeg maar dit: ‘Ze zijn dood’. Voeg er aan toe: ‘Toch is menig beter mens heengegaan.’ En dan, als je die overvolle massa overziet en misschien één gezicht waarneemt waarvan je gehouden hebt, dan is het een geest. Niemand heeft het gezicht dat jij kende. De machtige dood heeft allen voor altijd tot zich genomen; zij behoren hem toe.

Bespreking
Een veertienregelig gedicht, dus een sonnet, maar wel één met een beperkt gehouden rijmschema : a-b-a-b-b-a-b-a-c-d-c-d-c-d. In de achtste regel komt de breuk: de achtste (Nor honour. It is easy to be dead.) is korter en wreder. Geen romantische eenwording met de aarde zoals bij Rupert Brooke of dat je de aarde Engels maakt (‘If I should die, think only this of me:/That there’s some corner of a foreign field/That is forever England. There shall be/In that rich earth a richer dust concealed/…..’). 
Het lijdt geen twijfel: Sorley kende Brooke’s werk en was daar zeer kritisch over. Hij noemde Brooke’s War Sonnets (waaronder ‘If I should die, think only this of me) ‘a living lie’.

Een stotend ritme met abrupte wendingen, niet het vloeiende, het melodieuze van Brooke, een andere dichter die in 1915 het leven zou laten en al een korte carrière als dichter achter de rug had en bij velen bekend was. Dit staccato ritme van Sorley wijst vooruit naar de techniek van latere dichters om de verschrikkingen van de oorlog duidelijk te maken.

Een archaïsch aandoende dictie (‘Say not’, ‘Give them not praise’), een paar droge, ambtelijke termen (‘add thereto’, ‘that you loved heretofore’) verpakken een boodschap die hard aankomt: It is easy to be dead. Natuurlijk dwong ook het rijm tot enkele van deze oplossingen.

Ondanks die harde boodschap kan je toch voelen dat ook Sorley een gevoel van verlies, eer etc, in zijn eigen geest bestrijdt door zo expliciet mogelijk aan te vallen en op die manier dat gevoel te ontkennen.

Het is wellicht interessant een vergelijking te maken met misschien wel het bekendste gedicht, op ‘In Flanders fields ..’ na, uit de Grote Oorlog: The Soldier. Meer hierover in het volgende aflevering.

Fred van Woerkom

Noten:
1. Met dank aan Walter Kortooms voor enkele bijzonderheden.
2. In Pale Battalions is een spannende thriller van Robert Goddard over een moeder die met haar dochter naar het Thiepval Memorial to the Missing of the Somme en naar de Menin Gate in Ieper gaat, waarbij zij haar dochter in meer dan 400 bladzijden vertelt wie haar verwekker was. De titel van het boek is een citaat uit de tweede regel van het bovenstaande gedicht.

naar poetry corner